Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2010, Blaðsíða 27

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 86. árg. 2010 23
bent var á að karlmennirnir tveir höfðu
útskrifast á 40 ára afmælisári Hjúkrunar­
félagsins. Í viðtalsgrein í Morgun­
blaðinu kemur fram að Geir hafði verið
að vinna á Kleppi og þar hitt enskan
hjúkrunar fræðing sem beindi áhuga hans
að hjúkrun. Geir fór svo ásamt Pétri
Björgvinssyni til Danmerkur til hjúkrunar­
náms. Pétur lauk námi í Danmörku og
virðist hafa ílengst þar.
Rögnvaldur hafði svipaða sögu að segja.
Hann hafði unnið á Elliheimilinu og fengið
áhuga á starfinu. Þeir Geir og Rögnvaldur
voru ekki samferða í skóla í Danmörku
en báðir voru þeir fyrst í djáknaskóla
sem var skilyrtur undirbúningur fyrir þá
sem vildu fara í hjúkrunarskóla. Þeir
færðu sig svo um set þegar þeir fréttu að
karlmönnum hefði verið leyft að nema við
Hjúkrunarkvennaskóla Íslands. Nafninu
var breytt í Hjúkrunarskóla Íslands fyrst
1962.
Rögnvaldur giftist danskri hjúkrunarkonu,
vann fyrst á Grund og lærði svo
svæfingarhjúkrun. Hann fluttist seinna til
Danmerkur þar sem hann býr enn. Geir
giftist Hólmfríði Geirdal hjúkrunarfræðingi.
Þau unnu fyrst saman á Kleppi þar sem
var hægt að fá bústað og dagvistun fyrir
börnin og fluttu svo á Hvammstanga.
Rannveig Sigurbjörnsdóttir segist hafa
leyst þau hjónin af eitt sumar til þess
að þau gætu komist í sumarfrí saman.
Geir lærði svo geislafræði og gerðist
röntgenhjúkrunarfræðingur. Hann
var lengi deildarstjóri röntgendeildar á
Borgarspítalanum en lést 1997.
Af hverju eru karlmennirnir ekki
fleiri?
Eftir að Geir og Rögnvaldur útskrifuðust
hafa um 100 karlmenn starfað við hjúkrun
á Íslandi. Þeir hafa annaðhvort numið
hjúkrun hér á landi eða flutt hingað og
starfað hér í skemmri eða lengri tíma.
Það samsvarar að tveir karlmenn hafi
tekið til starfa á ári hverju síðan um 1960.
Karlmenn eru í öllum löndum í minnihluta
í hjúkrun en óvíða eins fáir og á Íslandi.
Á síðustu öld hafa konur gert innreið í
karlastéttir og orðið til dæmis. prestar,
læknar og jafnvel verkfræðingar en karlar
sækja lítið í hefðbundnar kvennastéttir.
Þetta er sérstaklega áberandi í hjúkrun.
Af þeim 85 karlmönnum, sem eru núna
í félaginu, eru einungis sjö undir þrítugu
og því ljóst að ekki hefur fjölgað verulega
í hópi ungra karlmanna undanfarin
ár. Reyndar munu fjórir bætast við
um það leyti og þetta tölublað kemur
út. Hins vegar eru tólf í hópnum af
erlendum uppruna þannig að alþjóðlegir
fólksflutningar hafa átt sinn þátt í fjölgun
karlmanna í hjúkrunarstétt á Íslandi. Þá
eru frátaldir erlendir karlmenn sem eru
í félagatalinu en búa ekki lengur hér á
landi.
Það má velta fyrir sér af hverju það sækja
ekki fleiri ungir karlmenn í hjúkrunarnám.
Starfið er gríðarlega fjölbreytt og
menntunin nýtist á marga lund. Það er
þó mikið til innanstéttar leyndarmál. Hins
vegar virðist það vera mjög fast í mönnum
að það sé konum eðlislægt að sinna þessu
starfi. Þórður Kristinsson mannfræðingur
rannsakaði fyrir nokkrum árum reynslu
karlmanna af hjúkrunarstörfum og
heitir rannsóknarskýrsla hans „Kynlegir
kvistir“. Þar segir einn viðmælandi,
karlkyns hjúkrunarfræðingur, að hjúkrun
sé „brennimerkt sem kvennastétt“. Það
þurfi því talsverðan styrk og þroska
til þess að brjótast í gegnum hinn
hefðbundna starfsvalsramma. Þórður
dregur þá ályktun að hin samfélagslega
yfirburðarstaða karla, sem hefur verið
ráðandi til skamms tíma, hafi hamlað
karlmönnum ekki síður en konum. „Þegar
karlar hunsa hina ráðandi karlmennsku
með því að fara í kvennastarf eins og
hjúkrun, er karlmennska þeirra oft dregin
í efa. Þeir eru því skilgreindir út frá
þeim gerðum karlmennsku sem þykja
minna virði,“ segir í skýrslunni. Marilyn
Jaffe­Ruiz, bandarískur hjúkrunarkennari,
sagði í Tímariti hjúkrunarfræðinga fyrir ári
að hún teldi hjúkrun hafa lítið aðdráttarafl
fyrir unglingspilt sem á hugsanlega erfitt
fyrir með sjálfsmynd sína. Marilyn taldi að
leita ætti til eldri karlmanna þegar reynt er
að fá fleiri umsækjendur í hjúkrunarnám.
Í bandaríska tímaritinu „Nursing2003“
var talað við sex karlhjúkrunarfræðinga í
áhrifastöðum og tóku þeir í sama streng.
Einn þeirra benti einnig á að konur hafa
sjálfar búið til varnargarða, til dæmis
með því að banna karlmönnum að hefja
nám. Hann sagði enn fremur að það hafi
alltaf verið til karlar sem hafi viljað fara í
hjúkrun en hindranirnar hafi verið nánast
óyfirstíganlegar.
Í hvaða störf fara karlarnir?
Það er almenn skoðun meðal félags­
manna og í samfélaginu að karlkyns
hjúkrunarfræðingar vinni þar sem mikið
er um tækni og hraðinn og spennan
er sem mest. Slík störf er til dæmis að
finna á bráðamóttöku, gjörgæsludeild
og svæfingadeild. Ekki er að sjá nein
áberandi merki í félagatalinu um
að þetta sé rétt. Til eru karlar sem
vinna á gjörgæslu og við svæfingar en
hlutfallslega eru þeir líklega ekki fleiri en
konurnar. Hins vegar vinna tiltölulega
margir karlar við geðhjúkrun.
Oft er talað um að karlar séu fljótir að
koma sér í stjórnunarstöður en þeir eru
í raun ekki áberandi margir. Einn er
hjúkrunar forstjóri og nokkrir eru deildar­
stjórar. Einnig hefur verið sagt að karlarnir
hverfi í önnur störf. Veltan hefur þó
alltaf verið mikil í hjúkrun. Margar konur
fara árlega í önnur störf eða hverfa af
vinnumarkaðnum tímabundið og ekkert
Geir Friðbergsson og Rögnvaldur Skagfjörð
Stefánsson á útskriftarmyndinni frá 1959.