Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2010, Blaðsíða 60

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 86. árg. 201056
Helmingur þátttakenda bjó með maka eða sambýlingi.
Kynjamunur var þó nokkur hvað varðar sambúðarform (tafla 3).
Í helmingi tilfella var aðalumönnunaraðili hins aldraða maki
eða sambýlingur. Í tíu tilfellum var aðalumönnunaraðilinn barn
eða tengdabarn. Þegar börn eða tengdabörn önnuðust hina
öldruðu voru það yfirleitt dætur eða tengdadætur (9 af 10). Í
einu tilfelli sinnti sonur umönnuninni. Í flestum tilvikum (n=20)
bjó hinn aldraði með aðalumönnunaraðila sínum en í þremur
tilvikum var ekki um slíka sambúð að ræða. Einn einstaklingur
átti engan umönnunaraðila og bjó einn. Helmingur þátttakenda
þurfti aðstoð eða eftirlit frá umönnunaraðila allan sólarhringinn.
Þegar skoðuð var breyting á heildarumönnunarþörf hins aldraða
kom í ljós að 13 töldu að um afturför væri að ræða og þeir þyrftu
meiri aðstoð nú en fyrir þremur mánuðum. Þeir sögðust í 17 af
24 tilvikum njóta mikils stuðnings og vera í góðum tengslum við
fjölskyldu sína. Fimm af 23 umönnunaraðilum fannst þeir ekki
geta séð um hinn aldraða vegna eigin heilsuleysis. Í tíu tilvikum lét
aðalumönnunaraðili í ljós áhyggjur, kvíða eða reiði og í átta tilvikum
voru umönnunaraðilar yfirbugaðir vegna veikinda hins aldraða.
Fjórtán hinna öldruðu fengu vitjun frá heimahjúkrun. Hver
heimsókn sjúkraliða og hjúkrunarfræðings stóð í um 10 til
15 mínútur. Átta einstaklingar fengu sjúkraþjálfun heima. Níu
fengu heimilishjálp sem kom oftast hálfsmánaðarlega og var
þá í tvær klukkustundir að jafnaði. Þrír einstaklingar fengu
heimsendan mat einhvern hluta vikunnar. Fimm fengu enga
formlega aðstoð. Algengt var að fá þjónustu eins eða tveggja
þjónustuaðila (n=14).
Væntingar til hvíldarinnlagnar
Niðurstöður úr opinni spurningu um væntingar til hvíldarinnlagnar
sýndu að 10 af 24 þátttakendum, sem voru á biðlista, höfðu
engar væntingar til þjónustunnar né höfðu ákveðnar hugmyndir
um hana. Níu hinna öldruðu vonuðust til að öðlast betri heilsu
og að líðan þeirra yrði betri eftir hvíldarinnlögnina. Meðal
atriða, sem fram komu til að bæta heilsu, var von um góða
heilbrigðisþjónustu og að boðið yrði upp á líkamsþjálfun
sem myndi auka þrek þeirra og þol. Þessu til viðbótar var
einn þátttakandi, sem vonaðist til að unnt væri að létta á
umönnunarbyrði sambúðaraðila síns en honum fannst hann
vera mikil byrði á viðkomandi. Fjórir hinna öldruðu gátu ekki
greint frá hvers þeir væntu af hvíldarinnlögn vegna heilsufars
síns. Væntingar aðstandenda voru helst þær að komast frá
þegar hinn aldraði færi í hvíldarinnlögn. Tveir aðstandendur
nefndu að þeim létti við að hinn aldraði fengi hvíldarinnlögn,
því þá væri hann í öruggari höndum en heima. Í öllum tilfellum
var um að ræða maka eða barn sem þurfti að fá hvíld frá því
að annast hinn aldraða.
UMRÆÐA
Aldraðir sem biðu eftir hvíldarinnlögn höfðu ólík
heilsufarsvandamál og var færniskerðing þeirra mismunandi
enda er skerðing á færni flókið samspil margra þátta.
Heilabilunarsjúkdómar og hjartasjúkdómar voru algengustu
sjúkdómsgreiningar hinna öldruðu. Almennt var ADL­ og
IADL­færni þessa hóps skert og það vekur athygli að flestum
hafði farið aftur í færni við daglegar athafnir síðustu mánuði.
Tafla 3. Sambúðarform aldraðra á biðlista eftir hvíldarinnlögn (N=24).
Sambúðarform Fjöldi / Hlutfall (%) Karl Kona Alls/hlutfall af
heildarfjölda (%)
Býr ein/n Fjöldi 1 3 4
Hlutfall karla/kvenna 8% 27% 17%
Býr með maka eða sambýlingi Fjöldi 9 3 12
Hlutfall karla/kvenna 69% 27% 50%
Býr með barni sínu Fjöldi 2 5 7
Hlutfall karla/kvenna 15% 46% 29%
Býr með öðrum en ættingja eða maka Fjöldi 1 0 1
Hlutfall karla/kvenna 8% 0% 4%
Alls Fjöldi 13 11 24
Hlutfall karla/kvenna 100% 100% 100%
Lélegt n=7
Sæmilegt n=9
Gat ekki svarað n=1
Mjög gott n=1
Gott n=6
Mynd 3. Mat aldraðra sem bíða hvíldarinnlagnar á eigin heilsufari
(N=24).