Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2010, Blaðsíða 58

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 86. árg. 201054
félagsþjónustu sem einstaklingar greiða fyrir eða er greidd af
hinu opinbera. Óformlegur stuðningur er hins vegar ólaunuð
aðstoð við ADL og IADL sem veitt er af aðstandendum eða
sjálfboðaliðum (Katz o.fl., 1963).
Siðfræði
Aflað var tilskilinna leyfa frá siðanefnd LSH (erindi 54/2006) og
lækningaforstjóra LSH (tilvísun 16) auk þess sem Persónuvernd
var tilkynnt um rannsóknina (tilkynning nr. S3198/2006).
Þátttakendum var greint frá tilgangi rannsóknarinnar og
óskað var eftir skriflegu, upplýstu samþykki þeirra. Í öllum
tilvikum nema einu skrifuðu þátttakendur sjálfir undir samþykki
og í þeim tilvikum, sem aðstandendur tóku þátt í að svara
spurningunum, var einnig óskað eftir skriflegu samþykki
þeirra. Við útfyllingu RAI­HC­matsblaðsins var eingöngu skráð
kyn og fæðingarár viðkomandi þátttakanda en engar aðrar
persónugreinanlegar upplýsingar. Eftir að gögnum var komið á
tölvutækt form var eyðublöðunum eytt.
Framkvæmd
Rannsakendur höfðu samband við þátttakendur símleiðis til að
ákveða tíma til heimsóknar. Heimsóknin, þar sem matið var
gert, tók eina til tvær klukkustundir og fór fram á heimili hins
aldraða. Í tveimur tilvikum var aðeins rætt við hinn aldraða,
í tveimur tilvikum einungis við maka og í þremur tilvikum
einungis við barn þess aldraða. Þegar einungis var rætt við
aðstandanda var það vegna heilsufars þess aldraða. Algengast
var að rannsakendur ræddu við hinn aldraða og aðstandenda
saman, en aðstandendur voru í sjö tilvikum barn, í níu tilvikum
maki og í einu tilviki annar.
Úrvinnsla gagna
Einungis var notuð lýsandi tölfræði þar sem reiknuð var tíðni og
hlutfall fyrir hverja breytu RAI­HC­matstækisins. Vegna smæðar
úrtaks var tölfræðilegur styrkur lítill og því litlar líkur á að finna
tölfræðilega marktæka fylgni milli breyta eða hópa. Ein opin
spurning: „Hverjar eru væntingar þínar til hvíldarinnlagnar?“ var
lögð fyrir þátttakendur og í sumum tilvikum aðstandendur og
voru svörin flokkuð eftir innihaldi.
NIÐURSTÖÐUR
Kynjaskipting í úrtakinu (n=24) var nokkuð jöfn, 13 karlar og 11
konur. Meðalaldur þátttakenda í úrtaki var 83,1 ár. Meðalaldur
karla var 80,9 ár en kvenna 85,7 ár. Aldursbil þátttakenda var
27 ár, sá yngsti var 70 ára en elsti 97 ára. Nærri helmingur
þátttakenda var á aldursbilinu 80­89 ára.
Líkamleg færni og þörf fyrir aðstoð við daglegar
athafnir
Niðurstöður sýndu að enginn þátttakenda var sjálfbjarga
með böðun og sautján þurftu mikla aðstoð eða voru alveg
ósjálfbjarga (tafla 1). Einungis átta hinna öldruðu voru alveg
sjálfbjarga með persónulegt hreinlæti eða við að klæðast,
þrettán voru sjálfbjarga með notkun á salerni og átján
einstaklingar voru sjálfbjarga við að matast (tafla 1).
Húsnæði þátttakenda var metið með tilliti til aðgengis fyrir
fatlaða. Hjá helmingi þátttakenda var aðgengi fyrir fatlaða ekki
gott og voru stigar oftast hindrun. Fjórir aldraðir stunduðu
enga þjálfun eða reglulega hreyfingu, tíu vörðu minna en einni
klukkustund á dag í hreyfingu og átta höfðu ekki farið út úr húsi
síðustu þrjá daga. Sextán þátttakendur sögðu færni sína til að
sinna daglegum athöfnum hafa farið aftur á síðustu þremur
mánuðum, sjö töldu enga breytingu hafa orðið hjá sér en einn
taldi að sér hefði farið fram.
Sjálfsbjargargeta við flóknari daglegar athafnir
Allir þátttakendur að einum undanskildum voru ósjálfbjarga
eða þurftu verulegan stuðning við fjármálaumsýslu. Geta til
að sjá um innkaup til heimilisins var meðal annars metin út
frá því hvort viðkomandi væri fær um að velja vörur og sjá um
fjárumsýslu við innkaup. Við innkaup þurftu allir nema einn
mikla aðstoð eða voru alveg ósjálfbjarga. Þrír þátttakendur
voru sjálfbjarga með lyfjanotkun. Enginn hinna öldruðu ók bíl
og aðeins einn gat nýtt sér almenningssamgöngur án aðstoðar
(tafla 2).
Heilsufar, andleg líðan, vitræn geta og tjáskipti
Helstu sjúkdóma, sem þátttakendur áttu við að etja, má sjá á
mynd 1. Á síðustu þremur mánuðum höfðu sex þátttakendur
af 24 legið á sjúkrahúsi. Allir þátttakendur rannsóknarinnar
tóku daglega 2­16 lyfjategundir. Helmingur þátttakenda tók tíu
lyf eða fleiri að staðaldri. Greinilegur, en þó ekki marktækur,
kynjamunur kom fram í úrtakinu en átta af ellefu konum tóku tíu
eða fleiri tegundir lyfja en aðeins fjórir af 13 körlum. Þrír karlar
tóku þrjár eða færri tegundir lyfja en engin kvennanna tók færri
Tafla 1. Skipting aldraðra eftir færni við að sinna daglegum athöfnum og þörf fyrir aðstoð (N=24).
N=24 Böðun Persónu­
legt
hreinlæti
Klæða
efri hluta
líkama
Klæða
neðri
hluta
líkama
Gengur
innandyra
á sömu
hæð
Hreyfing
milli
staða
Salernis­
ferðir
Salernis­
notkun
Hreyfi­
færni í
rúmi
Matast
Sjálfbjarga 0 8 8 7 16 14 18 13 21 18
Aðstoð við undirbúning, lítil sem engin aðstoð 7 10 9 9 7 9 4 7 2 6
Mikil aðstoð, eins eða tveggja aðila 15 6 6 6 1 1 2 4 1 0
Algjörlega ósjálfbjarga 2 0 1 2 0 0 0 0 0 0
Alls 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24