Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2010, Síða 56

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 86. árg. 201052
Útdráttur
Tilgangur þessarar rannsóknar var að fá lýsandi mynd af
líkamlegri, andlegri og félagslegri færni og þörfum aldraðra
sem biðu eftir hvíldarinnlögn á öldrunarsviði Landspítala vorið
2007. Einnig var leitast við að kanna væntingar aldraðra og
aðstandenda til þjónustunnar. Rannsóknin var megindleg
með lýsandi sniði. Úrtakið var 24 einstaklingar sem bjuggu
á eigin heimilum og voru á biðlista fyrir hvíldarinnlögn á
öldrunarsviði Landspítala. Tekin voru viðtöl við þátttakendur
eða aðstandendur þeirra. Notað var RAI­HC­matstæki sem
greinir þarfir og styrkleika einstaklinga á ýmsum sviðum og
er ætlað heilbrigðis­ og félagsþjónustu. Niðurstöður sýndu
að allir þurftu aðstoð við böðun og almennt var mikil þörf
fyrir aðstoð við daglegar athafnir. Hjá 16 af 24 hafði orðið
afturför í sjálfsbjargargetu við daglegar athafnir síðustu
mánuði. Um helmingur þátttakenda var með minnisskerðingu
og þurftu margir aðstoð og eftirlit allan sólarhringinn. Af 24
þátttakendum töldu 16 þeirra töldu heilsufar sitt vera lélegt
eða sæmilegt. Meðal þátttakenda var andleg vanlíðan,
einangrun og einmanaleiki algeng og þátttaka í félagslífi lítil.
Álykta má út frá niðurstöðum að þessi hópur aldraðra þarfnist
mikillar aðstoðar og að hún sé að miklu leyti veitt af nánasta
aðstandanda. Þar sem mikið álag er á aðstandendum er þörf
á aukinni heilbrigðis­ og félagsþjónustu fyrir þennan hóp.
Hjúkrunarfræðingar og annað heilbrigðisstarfsfólk gegnir
mikilvægu hlutverki við mat á þjónustuþörf þess aldraða og
umönnunaraðila hans sem og að leiðbeina um hugsanleg
þjónustuúrræði.
Lykilorð: RAI­HC, ADL­færni, IADL­færni, umönnunarbyrði,
hvíldarinnlögn.
INNGANGUR
Með vaxandi fjölda aldraðra aukast stöðugt þær kröfur
sem gerðar eru til heilbrigðis­ og félagsþjónustu um að
finna leiðir til að auka þjónustu við aldraða en um leið að
tryggja gæði og hagkvæmni (Pálmi Jónsson o.fl., 2003). Í
lögum um málefni aldraðra nr. 125/1999 eru sett markmið
sem eiga að gera öldruðum fært að búa heima og lifa
eðlilegu heimilislífi eins lengi og kostur er. Enn fremur er
meðal aðalmarkmiða í endurskoðaðri heilbrigðisáætlun til
ársins 2010 að yfir 80% fólks 80 ára og eldra verði við
það góða heilsu að það geti með viðeigandi stuðningi
búið heima (Heilbrigðis­ og tryggingamálaráðuneytið, 2007).
Á heimasíðu félagsmálaráðuneytisins kynnti félags­ og
tryggingamálaráðherra áhersluatriði sem unnið verður að í
málefnum aldraðra á næstu misserum. Meðal áhersluatriða
eru að dagvistar­, hvíldar­ og skammtímarýmum verði
fjölgað (Félagsmálaráðuneytið, 2008a). Árið 2005 veitti
heilbrigðisráðuneytið heimild fyrir hvíldarinnlögnum á St.
Jósefsspítala og á Sólvangi í Hafnarfirði. St. Jósefsspítali
fékk heimild fyrir sex hvíldarrýmum í þrjá mánuði sem
nýttust 29 einstaklingum. Sólvangur fékk heimild fyrir átta
hvíldarrýmum í sex vikur og nýttust þau 21 einstaklingi,
bæði Hafnfirðingum og Kópavogsbúum (Heilbrigðis­ og
tryggingamálaráðuneytið, 2005). Haustið 2008 jók félags­ og
Ingibjörg Hjaltadóttir, hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands
Sigrún Bjartmarz, Landspítala
Díana Dröfn Heiðarsdóttir, Landspítala
Steinunn Arna Þorsteinsdóttir, Landspítala
MAT Á LÍKAMLEGRI, ANDLEGRI OG FÉLAGSLEGRI FÆRNI
OG ÞARFIR ALDRAÐRA SEM BIÐU HVÍLDARINNLAGNAR Á
ÖLDRUNARSVIÐI LANDSPÍTALA
ENGLISH SUMMARY
Hjaltadottir, I., Bjartmarz, S., Heidarsdottir, D., and Thorsteinsdottir, S.
The Icelandic Journal of Nursing (2010), 86 (3), 52-59
Functioning and needs of elders waiting for
in-hospital respite care
The aim of this study is to receive a descriptive picture of the
physical, mental, and social functioning and needs of elders
waiting for in­hospital respite care at the Division of Geriatric
Medicine, Landspitali­University Hospital in the spring of 2007.
Furthermore the aim was to explore the expectations of the
elders and their relatives to the service. The research was
quantitative with a descriptive design. The sample was 24
persons who live in private homes and were on a waiting list
for in­hospital respite care. Participants or their relatives were
interviewed. The RAI­HC instrument was used as it evaluates
needs and strengths of individuals and is intended for health
and social services.
The findings showed that participants were severely burdened
with health problems. All needed some assistance when
bathing and most of them needed help in their activities of
daily living. Their main caregivers were therefore under a
lot of stress. Sixteen out of 24 participants had in the last
months experienced a decline in their ability to take care
of themselves. Half of the participants had dementia and
many of them needed assistance and supervision 24 hours
a day. Poor emotional condition was prevalent, isolation and
loneliness were common and social participation restricted.
The participants were in great need of assistance, most of
which came from their closest relative. Increased health and
social services are needed for this group. Nurses and other
health care workers play an important role in assessing the
need of elderly people and their caregivers for service as well
as informing about available services.
Key words: RAI­HC, ADL, IADL, caregiver burden, in­hospital
respite care.
Correspondance: steitors@landspitali.is