Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.04.2000, Page 134

ritum um absúrdleikhúsið eru rætur þess raktar meðal annars til
Lewis Carrolls (Lísa í Undralandi) og Alfred Jarrys (Bubbi kóngur),
Franz Kafka, Apollinaires sem og til súrrealista og Dada-skálda - en
Kharms og OBERIU koma þar ekki við sögu.4 Staða bókmennta í
Rússlandi sovéttímans var svo sérstæð um margt að oft gleymist að
rekja þróun þeirra saman við það sem gerðist annars staðar í heim-
inum.
Kharms kom fram á leikkvöldum og las upp í klúbbum á þessum
fyrstu skáldskaparárum sínum en sama og ekkert var birt eftir hann,
hvorki þá né síðar, annað en sögur og kvæði sem hann orti íyrir
börn. Ritskoðunin gerðist æ frekari og hún freistaði margra ágætra
höfunda til að semja barnabækur, einnig Daníils Kharms, þótt finna
megi í textum hans og minnisblöðum margar kaldrifjaðar athuga-
semdir einmitt um börn. Barnabókmenntir urðu mörgum ágætum
sovétrithöfundum merkilegt athvarf á þessum tímum: þar var enn
svigrúm fyrir óstýrilátt hugarflug og ævintýralegar uppákomur —
auk þess sem barnabókahöfundur leggur sjálfur á sig ritskoðun
fremur en að hann þurfi að hlýða beinum fyrirmælum um það hvað
er hollt fyrir fullorðna.
Kharms átti góða vini í hópi barnaskálda sem lögðu honum lið
og gerðu honum kleyft að hafa nokkrar tekjur af ritstörfum. En þeir
gátu ekki verndað hann fyrir tortryggni yfirvalda sem lögðu fæð á
OBERIU. í árslok 1931 voru þeir Kharms og Vvedenskij hand-
teknir og það er augljóst af gögnum um yfirheyrslur yfir þeim að
tími „hugsanalögreglu" er hafinn. í fyrstu ber Kharms sig vel og
segir blátt áfram að hann sé andvígur stefnu sovéskra stjórnvalda á
sviði bókmennta og vilji málfrelsi sér og félögum sínum til handa.
En þegar við aðra yfirheyrslu og í þeim sem á eftir fóru hefur
Kharms séð sér þann kost vænstan að játa syndir sínar. Hann kveðst
vera helsti hugmyndafræðingur andsovésks hóps bókmenntamanna.
132