Morgunblaðið - 26.11.2015, Page 68

68 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. NÓVEMBER 2015
Norski hönnuðurinn og innanhúss-
arkitektinn Jahn Aamodt er maðurinn
á bak við Timeout hægindastólinn.
Hann hefur unnið til fjölda verðlauna
fyrir hönnun sína en við stöndum fast
á því að Timeout hægindastóllinn sé
hans 9. sinfónía. Stóllinn er nútíma-
legur en um leið alveg tímalaus.
T IMEOUT HÆG INDAS TÓL L INN
Stóll, fullt verð: 299.900 kr.
Skemill, fullt verð: 79.900 kr.
15% AFSLÁTTUR
STÓLL OG SKEMILL
FAXAFENI 5
Reykjavík
588 8477
DALSBRAUT 1
Akureyri
588 1100
SKEIÐI 1
Ísafirði
456 4566
AFGREIÐSLUTÍMI
Mán.–fös. 10–18 | Lau. 11–16
www.betrabak.is
322.980 KR.
379.800 KR.
Jahn Aamodt
Jóhann Unnsteins-
son endurskoðandi
ritar í Morgunblaðið
5. nóvember sl. grein
sem hann segir hafa
kviknað vegna gagn-
rýni á
endurskoðendaráð.
Jóhann telur að gagn-
rýnendur ráðsins geri
sér ekki grein fyrir
því hvaða lagagrein-
um ráðið skal fara eftir. Gæðaeft-
irlit endurskoðendaráðs er hins
vegar svo munaðarlaust að Jóhann
treystir sér ekki til að bera blak af
því efnislega. Hann bregður gagn-
rýnendum hins vegar um vits-
munaskort því vér einir vitum.
Til að árétta um hvað gagnrýni á
endurskoðendaráð hefur snúist:
 álitaefni um lögfræðilegan grund-
völl gæðaeftirlitsins
 mjög harkalega framgöngu ráðs-
ins í garð einyrkja og misbeitingu
valds
 stífa refsistefnu umfram velsæmi
og meðalhófsreglu
 óskilvirkni þess að refsa þeim
sem ekki hafa valdið tjóni en ekki
tjónvöldum
 setu endurskoðenda í ráðinu sem
sjálfir verða að teljast
hafa fallið á gæðaprófi
 gæðaeftirlit falið
endurskoðunarstofum
fallinna fjármálafyr-
irtækja
 ofuráhersla á staðla-
verk í minnstu ein-
ingum án sýnilegs
ábata fyrir samfélagið
 áhrif skorts á sið-
ferðisstyrk endurskoð-
enda við endurskoðun
fjármálafyrirtækja
 samkeppnissjón-
armið
Ekkert af þessum atriðum virðist
Jóhanni sérlega hugleikið og í raun
endurspeglast vandræðagangur
endurskoðendaráðs í skrifum hans
þar sem afneitunin er í öndvegi.
Undir það skal tekið með Jóhanni
að æskilegt væri að allir endurskoð-
endur noti álíka aðferðir við endur-
skoðun. En skyldu þá allir endur-
skoðendur rita nafn sitt undir
fyrirvaralausar áritanir á gjald-
þrota fyrirtæki eins og dæmin
sanna? Eða skyldu allir vera óheið-
arlegir ef það væri normið í stétt-
inni? Eru slík samræmd vinnubrögð
þá æskileg að mati endurskoðunar-
ráðs? Af veruleikanum mætti skilja
skrif Jóhanns svo, þó það sé ugg-
laust ekki ætlan hans. En þegar
ekki er skrifað af heilindum þá
lenda menn í þeirri klemmu að hinn
hreini tónn er ekki sleginn. Allir
heimsins staðlar eru ónýtir til brúks
ef siðferðisbrestur endurskoðenda
meinar þeim að segja satt og rétt
frá.
Einn af annmörkum við núver-
andi gæðaeftirlit sýnist meðal ann-
ars vera að formsatriði svo sem
vinnupappírar endurskoðenda virð-
ist einkum vera til skoðunar. Útfyll-
ing eyðublaða virðist skipta meira
máli en innihald þeirra. Þannig er
ekki örgrannt um að eftirlitið varði
fremur form en efni. Það skýrir
ugglaust að endurskoðendur geta
sýnilega komist án áfalla í gegnum
gæðaeftirlit þrátt fyrir að áritun
þeirra á ársreikninga kunni að vera
með öllu marklaus. Það er tilfinn-
ingin sem uppi er í samfélaginu.
Allt að einu hefur þetta svo ákaf-
lega mikilvæga gæðaeftirlit litlu
skilað til að endurvekja endurskoð-
endur til þeirrar virðingar sem þeir
áður nutu í samfélaginu. Þá fóru
meðal annarra í fararbroddi ein-
yrkjar sem nú sæta aðför þeirra
sem lögðu þessa virðingu af.
Tilvitnun Jóhanns í bráðabirgða-
ákvæði II er merkileg: Það breytir
hins vegar ekki því að á meðan
ákvæðið er í lögum verður endur-
skoðendaráð sem stjórnvald að fara
eftir því. Af ákvæðinu má vera al-
veg ljóst að alþjóðlegir endurskoð-
unarstaðlar hafa ekki verið teknir
upp í íslenskan rétt eins og segir í
1. málsl. Jóhann verður ekki betur
skilinn en að hann telji ráðinu skylt
að fara eftir undantekningarákvæði
en ekki meginákvæði. Þessi orð
ríma reyndar við framgöngu endur-
skoðendaráðs sem vinnur ljóslega
að þeim geðþótta sínum að alþjóða-
staðlar hafi lagastoð hérlendis.
Aðild að erlendum samtökum
leiðir ekki sjálfkrafa til þess að
víkja skuli til hliðar íslenskum lög-
um eins og skilja mætti rökstuðning
Jóhanns. Ekki verður betur séð en
Jóhann viðurkenni að vinnulag end-
urskoðendaráðs brjóti í bága við 1.
málslið í bráðabirgðaákvæði II.
Nálgun ráðsins við gæðaeftirlitið
væri samkvæmt því lögbrot og í af-
sökunartón segir Jóhann, án sann-
færingar, að ráðið verði að fara að
lögum.
Í siðmenntuðum ríkjum þykir
hæfa að beita valdi af hófsemi og
með hliðsjón af meintu broti á
reglum, vel að merkja ef brot er
framið. Endurskoðendaráði var
ekki falið valdið til að leggjast á
samborgara sína, einungis að huga
að gæðum endurskoðunar, svo
mæla lögin fyrir um. Valdið var
ekki fært í hendur ráðsins til að
draga fjöður yfir fortíðina og stuðla
að því að tjónvaldar komist í þá að-
stöðu að framfylgja gæðaeftirliti
sem þeir stóðust ekki sjálfir. Fram-
ferði endurskoðendaráðs fer í sögu-
bækur sem lítilmótleg framganga
gegn einstaklingum sem lítið hafa
til saka unnið enda hefur endur-
skoðendaráð ekki svo vitað sé fund-
ið fyrirvaralausa áritun einyrkja á
gjaldþrota fjármálafyrirtæki. Það
er ekki nóg að lesa lögin ef viskan
til að framfylgja þeim er ekki fyrir
hendi. En vér erum stjórnvald.
Er endurskoðendaráð eini aðilinn
sem ekki hefur tekið eftir gjald-
þrota fjármálafyrirtækjum sem
fengu fyrirvaralausa áritun endur-
skoðenda stuttu fyrir gjaldþrotið?
Þetta tækifæri er notað til að
þakka stjórn FLE fyrir at-
hugasemdir á heimasíðu FLE sem
ljóslega voru ætlaðar undirrituðum.
Sannleikanum hefði þar mátt gera
hærra undir höfði.
Enn af endurskoðendaráði
Eftir Jón Þ.
Hilmarsson » Aðild að erlendum
samtökum leiðir
ekki sjálfkrafa til þess
að víkja skuli til hliðar
íslenskum lögum eins og
skilja mætti rökstuðn-
ing Jóhanns.
Jón Þ. Hilmarsson
Höfundur er endurskoðandi.
Fjarlægðin ein
gagnar ekki gegn
vopnuðum hryðju-
verkaárásum eða
tölvu- og sýklaárásum.
Það er ljóst af öllum
tiltækum upplýsing-
um, að hryðjuverka-
starfsemi verður alls
ekki upprætt. Loft-
árásir gegn ISIS gera
vafalaust tímabundið
gagn en djihadistar eru hvarvetna.
Ástandið réttlætir eitthvert eftirlit
með hinum friðsömu íslensku mús-
limum. Og hafa þeir ekki hafnað
boði um stuðning þeirrar útgáfu af
ISIS, sem er islamstrú Sádi Arabíu,
wahhabisma? Það er hatursfullur
rétttrúnaður slíkra sem Osama bin
Ladens. Öll vestræn þjóðfélög óttast
árásir eins og í París og herða við-
brögð gegn vá sem í einhverri mynd
er varanleg en ekki tímabundin.
Með innrásinni í Úkraínu virtu
Rússar að vettugi alla samninga um
ríkjaskipan í Evrópu, sjálfsákvörð-
unarrétt og friðhelgi landamæra.
Tilgangurinn, eins og með hernaðar-
ógn við Eystrasaltsríkin, er að spilla
öryggis- og varnarsam-
vinnu NATO-ríkja og
vinna að auknum völd-
um og áhrifum Rúss-
lands. Um er að ræða
mestu ógn frá stríðs-
lokum við öryggi og
stöðugleika í Evrópu,
einkum með tilliti til
þróunarinnar á Norð-
urslóðum. Áður en kom
til Úkraínu-krísunnar
og svo síðar samfara
henni, hafa Rússar
komið upp feikilegum
hernaðarmætti á norðurslóðum í
næsta nágrenni við Ísland. Fyrir
liggur nýleg norsk greinargerð um
ógnir og tillögur um að styrkja varn-
ir landsins. Þar er tekið fram að
fyrst og fremst skuli litið til hervæð-
ingarinnar í Rússlandi sem varan-
legrar ógnar.
Komin er tímamótastaða hvað Ís-
land varðar, sem kallar í fyrsta
skipti í sögu lýðveldisins frekar á
frumkvæði okkar sjálfra en áður
var. Ólíkt því sem var við stofnun
NATO eða upphaf varnarsamvinnu
við Bandaríkin í kalda stríðinu, hafa
norðurslóðir ekki forgang í varnar-
málum. Í Bandaríkjunum blæs á
móti fyrra hlutverki þeirra um af-
skipti á heimsvísu vegna ófaranna í
Austurlöndum nær. Engu að síður
hefur mikilvægi geostrategískrar
stöðu Íslands aukist vegna bráðn-
unar norðurskautsíshellunnar
miklu; mikilvægi legu landsins snýst
nú jafnt um siglingar (ofansjávar
eða neðan) um norðurpólinn og um
Norður-Atlantshafið. Viðbrögð
NATO eru tilefni vonbrigða og segja
má að það séu helst Kínverjar sem
vilja nýta sér þessa stöðu Íslands.
Fjárfestingar þessa bandamanns
Rússa, sérstaklega í stórhöfn á
Norðausturlandi, eru langtíma ógn.
Varnarlaust Ísland sker sig þann-
ig úr, að hér er að auki engin sérstök
stefnumörkun í varnar- og öryggis-
málum og þar afleiðandi heldur ekki
nauðsynleg upplýsingagjöf af hálfu
hins opinbera við landsmenn. Í
gegnum þykkt og þunnt skuli því
treyst að ef í harðbakkann slær
nægi Íslandi skuldbindingar í varn-
arsamningnum við Bandaríkin, tak-
mörkuð loftrýmisgæsla á vegum
NATO eða sú skylda skv. 5. gr. Atl-
antshafssáttmálans að taka árás á
einn sem árás á alla. Það er reyndar
svo, væri um að ræða hernaðarlega
innrás á íslenskt landsvæði. Við
fáum hinsvegar ekki rönd við reist
við skyndilegum hryðjaverkaá-
rásum, eins og t.d. á tölvukerfi sem
hægt er að gera án þess að ómaka
sig til landsins. Hefja þarf því átak
til varnar gegn tölvuárásum. Frakk-
landsforseti hefur nefnt þá hræði-
legu hættu sem er sýklahernaður.
Spyrja má hvort mest hætta sé ekki
af aðgerða- og áhugaleysi stjórn-
valda í öryggis- og varnarmálum,
sem endurspegli væntanlega að um-
ræða eða aðgerðir kosti hylli kjós-
enda í næstu kosningum?
Þjóðaröryggi kallar á aukið varn-
arsamstarf við Bandaríkin og
NATO-ríki, einkum við Noreg. Efla
þarf starfsemi Ríkislögreglustjóra
með auknum mannafla og vopna-
búnaði. Þarf lagaheimildir til að geta
fylgst með því grunsamlega? Er allt
gert sem þarf í samstarfi við Euro-
pol, leyniþjónustur lögreglu hjá
vinaríkjum, þ.m.t. þjálfun? Land-
helgisgæslan gegnir lykilhlutverki í
tengslum við NATO og bandalags-
þjóðir, einkum varðandi eftirlits-
flugið. Þarf ekki að efla gæsluna ef
af verður aukið eftirlitsflug með
bættum flugvélakosti?
Schengen-samstarfið, sem verið
er að efla, er til ómissandi gagns,
bæði vegna innansvæðis- og ytra
landamæraeftirlits. Það vekur því
furðu að forseti landsins brýtur upp
á umræðu hvort farið skuli úr því
samstarfi vegna meints getuleysis
Íslendinga að gæta ytri landamæra
ESB. Sú landamæravarsla byggist á
miklu samstarfi landamæraeftirlits
og löggæslu ríkjanna, m.a. með sam-
eiginlegum gagnagrunni. Eins og
fyrr munu Íslendingar þar gegna
sinni skyldu, ómissandi fyrir okkur
sem aðra. Við, eldri kynslóðin úr ut-
anríkisþjónustunni, munum þá tíð að
íslensk stjórnvöld og sendiráðin
höfðu engan slíkan styrk af sam-
starfi. Miðað við þann gífurlega
fjölda sem nú fer um garð, ber að
þakka að við erum í Schengen.
Að lokum þetta: Hafi nokkurn
tíma verið þörf á hinu fyrra frum-
kvæði Sjálfstæðisflokksins við fram-
sóknar- og samfylkingarfólk í ör-
yggis- og varnarmálum, þá er það
nú.
Þjóðaröryggið
Eftir Einar
Benediktsson
Einar Benediktsson
»Miðað við þann gíf-
urlega fjölda sem nú
fer um garð ber að
þakka að við erum í
Schengen.
Höfundur er fyrrverandi sendiherra.