Orð og tunga - 01.06.2012, Page 54

44
Orð og tunga
hópi merkingarskyldra flettna með því að draga fram þau vensl sem
orðabókargögnin leiða í ljós. I stað þess að láta nægja að tengja saman
tiltekin orð sem samheiti og byggja þar einkum á huglægu mati er
hugsunin sú að birta margbrotnari mynd þar sem venslasamhengið
við nálæg orð talar sínu máli. Meginmarkmiðið er að geta, á grund-
velli orðanotkunar og greiningar gagnananna, gefið vísbendingar um
hversu náin merkingarvenslin eru við einstakar flettur. Slík greining
styður og kallast á við samheitamatið og leggur um leið grunninn að
víðtækari merkingarflokkun.
Við samanburð á orðabókartegundum er orðabókartextinn ekki
einn til vitnis um takmörkuð tengsl milli algengra og mikilvægra
tegundarflokka heldur býr hver tegund um sig að mestu að sínu ef
svo má segja, sínum sérstaka efniviði og þeim efnistökum sem mótast
við orðabókargerðina. Þess eru vissulega dæmi að orðabækur sameini
þessar ólíku tegundir, t.d. þannig að almenn skýringaorðabók feli í
sér samheitaþátt sem eins konar viðauka við flettiorðin. Hins vegar
hefur síður verið tekist á við að tengja þessa ólíku tegundarflokka
saman á heildstæðan hátt út frá sameiginlegum efniviði.
Forsendan fyrir því að orðanetið geti spannað svo víðtækt hlutverk
sem því er ætlað og birt heildstæða orðabókarlýsingu er sú að lýsing-
arþættirnir séu sprottnir af sameiginlegum efniviði og birting þeirra
samofin. Gögnin sjálf og greining þeirra er einnig látin tala sínu máli
í ríkara mæli en venja er til notendum til glöggvunar.
Staða og gildi orðasambanda sem undirstöðugagna í orðanetinu
gefur færi á að greina og marka merkingarbær orðasambönd eftir
formeinkennum og ná með því fram virku samspili merkingarlegrar
og formbundinnar flokkunar. Slík greining er hliðstæð orðflokka-
greiningu stakra orða og þannig geta orð og orðasambönd tengst
saman út frá málfræðilegum einkennum. Sem flettur verða orða-
samböndin að eiga sér staðlaðar myndir sem að sínu leyti gefa færi
á innbyrðis flokkun eftir sehningargerð. Þannig eru þrenns kon-
ar flokkunarþættir fyrir hendi meðal flettnanna sem tengja má á
mismunandi vegu: setningarlegir, orðbundnir (lexíkalskir) og merk-
ingarlegir. Orðasambandið drckka sigfullan er að setningargerð í flokki
með samböndum eins og rífa sig lausan og spcnna sig fastan. Merk-
ingarlega tengist það hins vegar samböndum eins og skvetta í sig og
detta í pað. Orðið drekka tengir það svo við önnur sambönd með þeirri
sögn: drekka afstút, drekka í botn o.s.frv.
Við þær aðstæður sem hér er lýst er uppbygging og mótun flettu-
listans samofin greiningu efnisins. Eins og áður kom fram er upp-