Orð og tunga - 01.06.2012, Qupperneq 91

Umsagnir um bækur
81
í samræmi við stöðu þekkingar á íslenskri málfræði. Á bls. 72 og 73
segir: „Forsetningar verða að atviksorðum þegar ekkert fallorð fer
á eftir". Orðalag af þessu tagi er kunnuglegt úr kennslubókum um
íslenska málfræði (sbr. Björn Guðfinnsson 1958:81, 84-85) en stenst
ekki nánari skoðun. Nærtækara er að líta svo á að smáorð á borð við
að séu ýmist forsetningar eða samtengingar og að það ráðist af stöðu
þeirra í setningum (sjá t.d. umræðu hjá Höskuldi Þráinssyni 2005:110-
113). Umræða um „fleiryrtar samtengingar" (bls. 171-172) er sama
marki brennd. Þar endurómar hugtak úr úreltri skólamálfræði því að
færð hafa verið rök fyrir því að svokallaðar fleiryrtar aukatengingar
séu í raun settar saman úr atviksliðum og einyrtum aukatengingum
(sbr. Halldór Ármann Sigurðsson 1981). Þá segir í HUI að orðin sem og
er séu „stundum talin til fornafna" en margir vilji þó „heldur flokka
þau með samtengingum" (bls. 44) eins og fræðilegur ágreiningur sé
um málið. Skemmst er frá því að segja að fyrri greiningin byggist ein-
göngu á skólabóka- og latínuhefð en sú síðari á málfræðilegum rök-
um (sbr. Höskuld Þráinsson 1980).
Þeir sem fást við skrif á opinberum vettvangi, t.d. fjölmiðlamenn,
reka sig yfirleitt fljótt á að ýmis máltilbrigði sem þeim eru töm njóta
lítillar virðingar í málsamfélaginu og kjósa því yfirleitt að sneiða hjá
þeim. Ef HUI á að leiðbeina þeim sem eru í slíkum sporum þyrfti að
taka saman miklu rækilegra yfirlit um „ambögur" ásamt skýringum
og athugasemdum (sbr. Ara Pál Kristinsson 1998, Árna Böðvarsson
1992, Morgunblaðsþætti Gísla Jónssonar og Jóns G. Friðjónssonar um
íslenskt mál o.s.frv.). Sennilega yrði slík samantekt þó efni í heila bók.
4 Lokaorð
Handbók um íslensku veitir svör við „margs konar spurningum sem
vakna við ritun" og er leiðbeinandi um margt það „í málnotkun,
stafsetningu og ritun sem fólk á helst erfitt með" (bls. 5) en hún er
ekki nógu „aðgengilegt uppsláttarrit", svo að vitnað sé í orðalag á
bókarkápu, vegna þess að efnisskipan er of ómarkviss. Leiðbeining-
arnar miða eflaust á sinn hátt að „eflingu og varðveislu íslenskrar
tungu í ræðu og riti" eins og gert er ráð fyrir í reglum um Stofnun
Árna Magnússonar í íslenskum fræðurn en nokkuð vantar upp á að
þær séu alltaf „byggðar á fræðilegum grundvelli" eins og kveðið er
á um í sömu reglum; a.m.k. þyrfti stundum að segja lesendum betur
frá því hvernig niðurstöður eru fengnar og af hverju mælt er með