Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 6

Náttúrufræðingurinn
6
Höggmyndalist
náttúrunnar
Hvannstóð í Kröfluöskjunni
Kristján Sæmundsson jarðfræðingur
nefndi Hvannstóð sem skoðunar-
verðan stað í lærdómríkri ferð
Hins íslenska náttúrfræðifélags til
Mý vatns og Kröflusvæðisins í júní
1976 eftir fyrsta Kröflueld. Var með
ólíkindum hvað Kristjáni tókst að
sýna okkur á þremur dögum og
hve skreflengd okkar og þekking
óx í ferðinni. Í ágúst var ég aftur við
Mývatn, nú með Ferðafélagi Íslands
og voru mér orð Kristjáns um
Hvann stóð (1. mynd) í fersku minni.
Við tók um okkur þrjár út úr hópnum
og fengum okkur far upp að Víti. Ég
byrjaði að sýna stöllum mínum það
sem ég þekkti frá fyrri kynnum og
var á leið okkar. Fórum við inn í
Hófinn sem gaus í Mývatnseldum.3
Í upphafi Kröfluelda í desember
1975 var aðalgosop nýju sprung-
unn ar rétt norðan við Hófinn4 (3.
mynd). Utan í Leirhnjúki horfð um
við ofan í djúpan leirhver, sem
varð til í sprengingu í upphafi
Kröfluelda og þeytti upp leirgraut
„Stundum, rennur eða fjarar undan, svo þá myndast ýmislegar holur og hellrar,
hverra hliðveggir og rjáfur verða líkt sem glasseruð, með droptöppum og margs-
kyns fögru bildhöggvara verksmíði“. Þannig lýsir Sveinn Pálsson1 hraun-
rennsli í Mývatnseldum en þeir eldar brunnu á árunum 1724–1729 og 1746.
Jón Sæmundsson prestur í Reykjahlíð samdi skýrslu um eldana: „Anno
1728 d.18. Decembr. upp kom hræðilegt eldsbál og jarðeldsbruni við Mývatn“…
„og uppspjó glóandi hraun, margra faðma háu í loftið til dæmis líkt sem ein soðning
í eldheitum potti uppkastast“… „Af þvílíku uppkasti þess eldlega grjóts verða
stórar borgir og miklar hæðir holar innan, en bæði kringlóttar utan og innan.“2
Náttúrufræðingurinn 83 (1–2), bls. 6–12, 2013
Bergþóra Sigurðardóttir
2. mynd. „Kastalinn“ í Hvannstóði.
Ljósm./Photo: Kristján Jónasson, 2008.
1. mynd. Horft frá Leirhnjúki í átt að Hvannstóði. Barmar Hvannstóðsskálarinnar fyrir miðju. Kröfluhraun tók V-beygju og
rann ofaní skálina. Gæsafjöll til hægri Ljósm./Photo: Bergþóra Sigurðardóttir.