Náttúrufræðingurinn - 2015, Side 33

33
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
það sem sést hjá annarri Salvelinus-
tegund, lækjarbleikju, sem hefur
mælst hreyfanleg 44% og 50% leitar-
tímans (6. mynd).18,25 Það dregur því
úr hreyfanleika seiða laxfiska við
fæðuleit eftir því sem straumhraði
eykst frá stöðuvötnum til straum-
vatna, og frá lygnari til straum-
harðari búsvæða í ám. Þetta má
m.a. skýra með því að dýr sem lifa á
hreyfanlegri og fyrirsjáanlegri bráð
sem berst í nægu magni úr einni átt
eyða minni orku með því að sitja
fyrir og skima eftir bráðinni úr kyrr-
stöðu, en dýr sem nýta kyrrstæða
og ófyrirsjáanlega bráð þurfa hins
vegar oft að synda um til að finna
bráðina og innbyrða nógu mikið af
henni.27 Tegundirnar þrjár sýna líka
ólíka aðlögun að straumvatni. Laxa-
seiði hafa t.d. mun stærri eyrugga
en bleikjan. Eyruggana nota laxa-
seiðin til að halda sér nálægt botni
í miklum straumi, og sparar það
umtalsverða orku við sund þegar
þau bíða eftir bráð (9. mynd).28
Athygli vekur að bleikja er mun
breytilegri en urriði og lax hvað
varðar hreyfanleika við fæðuleit, og
kemur þessi munur greinilega fram
bæði á milli einstaklinga og stofna.
Hér má finna ákveðna samsvörun
við þann mikla breytileika sem
bleikja sýnir í fæðuháttum, lífssögu
og útliti í vötnum hérlendis og víða
annars staðar á norðurhveli jarðar.29
Í seinni rannsókninni sýndu
bleikja og urriði óðalsatferli sem er
að mestu í samræmi við búsvæða-
notkun tegundanna og hugmyndir
manna um áhrif vistfræðilegra þátta
á óðalsstærð (t.d. 2. mynd). Í fyrsta
lagi notar bleikja stærri svæði en
urriði og helst sá munur þegar litið
er á einstaka stofna. Þessi munur
tengist m.a. því að bleikja er hreyf-
anlegri en urriði, og einstaklingar
sem eru hreyfanlegri við fæðunám
helga sér almennt stærri svæði.15
Ef til vill má einnig skýra tegunda-
mun í óðalsstærð með því að
bleikja er almennt aðlöguð að lægri
straumhraða og næringarsnauðara
umhverfi en urriði,6,7 þótt fæðu-
framboð væri svipað fyrir báðar
tegundir í þessari rannsókn. Sam-
kvæmt fjölþáttagreiningu mældust
6. mynd. Stofnamunur í hreyfanleika við fæðuleit hjá fjórum tegundum laxfiska sem fall af
straumhraða. Táknin sýna meðaltöl fyrir tíu íslenska stofna þar sem fæðuatferli var rannsakað
og að auki meðaltöl fyrir tvo stofna kanadískrar lækjarbleikju (Salvelinus fontinalis) þar sem
gögnum var safnað á sama hátt.18,25 – Population differences in search mobility in four species
of salmonids in relation to water current velocity. The symbols show the means of the ten
Icelandic populations where foraging mode was studied, as well as for two Canadian
populations of brook charr (Salvelinus fontinalis), where data were collected in the same
way.18,25 This figure is redrawn and modifed from an earlier publication. 14
7. mynd. Stærð óðala hjá þremur bleikjustofnum (blátt) og þremur urriðastofnum (grænt). Lín-
an innan hvers kassa sýnir miðgildi fyrir viðkomandi stofn á meðan efri og neðri mörk hvers
kassa sýna hvar 75% og 25% lægstu gildin liggja. Öryggismörkin að ofan og neðan sýna hvar
90% og 10% gildanna liggja og punktarnir sýna útgildi. – Territory size in three populations
of Arctic charr (blue) and three populations brown trout (green). The boxes show the 25th and
75th percentile and the line inside each box depicts the median for each study population. The
error bars above and below the box show the 90th and 10th percentiles, respectively, but the dots
represent extreme values. This figure is redrawn and modified from an earlier publication.15