Náttúrufræðingurinn - 2015, Síða 54

Náttúrufræðingurinn
54
Farleiðir sjóbleikju
um ísalt svæði
Mikið er af sjóbleikju (Salvelinus alpinus L.) í Vesturdalsá í Vopnafirði. Áin
fellur í ísalt lón, Nýpslón, og er selta lítil við ós árinnar en eykst eftir því
sem utar dregur. Bleikjur í lóninu voru merktar með rafeindamerkjum að
vori og notuð sjálfvirk hlustunardufl til að fylgjast með fari þeirra í lóninu,
til sjávar og upp í ána fram til hausts. Merktar voru 39 bleikjur, sem voru
26,5 til 49,0 cm langar. Hlustunarduflunum var komið fyrir á nokkrum
stöðum í ánni, í lóninu og í sjó við ós lónsins. Duflin skráðu alls um
332.500 merkjasendingar, flestar nálægt ósi Vesturdalsár. Bleikjurnar virt-
ust frekar ganga við suðurströnd lónsins en norðurströnd þess. Alls gengu
20 merktar bleikjur til sjávar, og var meðaldvalartími þeirra í lóninu fyrir
sjógöngu 21,8 dagar. Úr sjó gengu aftur 7 bleikjur og var meðaldvalartími
í sjó 46,6 dagar. Upp í Vesturdalsá gengu 12 bleikjur og voru þá að meðal-
tali liðnir 71,7 dagar frá merkingu. Niðurstöðurnar sýna mikilvægi lónsins
fyrir bleikjuna í Vesturdalsá og renna stoðum undir þá tilgátu að vegna
lónsins dveljist bleikjan lengur utan árinnar en ef áin félli beint til sjávar.
Ingi Rúnar Jónsson og Þórólfur Antonsson
Náttúrufræðingurinn 85 (1–2), bls. 54–59, 2015
Ritrýnd grein
Inngangur
Bleikja, Salvelinus alpinus (L.), er
norðlæg fisktegund sem finna má
í löndum allt umhverfis norður-
heimskautið og hefur hún nyrsta
útbreiðslu fisktegunda í fersku
vatni. Hún getur annars vegar alið
allan sinn aldur í ferskvatni (stað-
bundin bleikja) og hins vegar getur
hún dvalist fyrstu ár ævi sinnar í
fersku vatni sem seiði, gengið þá til
sjávar yfir sumartímann og dvalist í
ferskvatni yfir veturinn (sjóbleikja).1
Bæði lífsformin eru útbreidd hér
á landi. um allt land. Beitarsvæði
bleikju í sjó eru yfirleitt ekki langt
frá upprunaánni.1,2
Mikið er um sjóbleikju í Vestur-
dalsá í Vopnafirði og hafa allmiklar
rannsóknir verið gerðar á henni.3,4,5
Vesturdalsá fellur í Nýpslón, sem
skiptist um Straumseyri í Skóga-
lón innan eyrarinnar og Beinalón
utan eyrarinnar (1. og 2. mynd).
Beinalón er um 1,9 km2 að flatar-
máli, víðast fremur grunnt (<1 m)
og botninn sendinn með smásteina-
dreif. Skógalón er um 3,6 km2 og
dýpi mun meira, um 13 m þar sem
það er dýpst. Skógalón er ísalt og
fer seltan vaxandi eftir því sem
utar dregur. Beinalón er saltara.6,7,8,9
Nýpslón virðist hafa mikla þýðingu
fyrir lífsferil og far sjóbleikju í Vest-
urdalsá. Lónið er ríkt af fæðu (mest
marflóm)3 sem er stórgerðari en
bleikja étur allajafna í ám (mest ryk-
mýslirfur). Aðstæður í lóninu ættu
að nýtast bleikju af ýmsum stærðum.
1. mynd. Skógalón heitir innri hluti Nýpslóns í Vopnafirði. – The inner part of Lagoon Nýpslón,
Lagoon Skógalón. Ljósm./Photo: Ingi Rúnar Jónsson.