Náttúrufræðingurinn - 2015, Side 57

57
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
voru 17. ágúst 2005 og 3. ágúst 2006,
en allar skráningar eftir það voru
uppi í Vesturdalsá.
Vorið 2006 heyrðist frá bleikju
sem merkt var vorið 2005. Sumarið
2005 varð hennar síðast vart eftir
miðjan ágúst uppi í Vesturdalsá,
eftir dvöl í lóninu. Sendingar komu
frá merkinu uppi í ánni strax 24.
apríl 2006 og niðri í lóninu 3. maí.
Síðustu sendingar frá merkinu voru
skráðar innst í lóninu 14. júní 2006.
Alls gengu 20 merktar bleikjur
(af 39) til sjávar eftir dvöl í lóninu.
Fram að sjávargöngu dvöldust þær
flestar samfellt í lóninu, en þó voru
dæmi um skráningar á duflum uppi
í Vesturdalsá á þessum tíma. Frá
merkingu og fram að sjógöngu liðu
5–37 dagar. Verulegur breytileiki
kom fram innan árs og milli ára en
meðaldvalartími merktrar bleikju
í lóninu var 21,8 dagar. Bleikjurnar
gengu til sjávar á tímabilinu frá 1.
maí til 1. júní (7. mynd).
Af þeim 20 bleikjum sem gengu
til sjávar gengu 7 aftur inn í lónið og
náðust skráningar frá 6 þeirra þegar
þær sneru aftur úr sjó. Ein
bleikjan gekk til sjávar í lok
maí 2006 og birtist næst 3.
ágúst við dufl 6, og er því
ekki hægt að reikna dvalar-
tíma hennar í sjó þótt hún
teljist í hópi bleikja sem
gengu úr sjó. Bleikjurnar
dvöldust að meðaltali 44,6
daga (35–58 daga) í sjó (7.
mynd). Alls 12 bleikjur skil-
uðu sér upp í Vesturdalsá
að lokinni dvöl utan árinnar,
þ.e. í lóni og sjó eða lóninu
eingöngu. Heildartími sem
leið frá merkingu þar til
þær komu fram á hlustun-
ardufli uppi í Vesturdalsá
var 7–106 dagar, en með-
altíminn var 71,7 dagur (7.
mynd). Þetta er lágmarks-
tími þeirra utan árinnar
þar sem ekki er vitað
hversu lengi þær höfðu
dvalist í lóninu þegar þær
voru veiddar og merktar.
Nokkrar bleikjur gengu
tímabundið upp í ána en
síðan aftur niður í lónið. Við
útreikninga á fjölda daga voru þau
tímabil reiknuð með, og litið svo á
að fiskurinn hefði þá þegar yfirgefið
ána að vori og gengið niður í lónið.
Umræður
Í rannsókninni voru bleikjur til
merkinga veiddar í Nýpslóni í lok
apríl og byrjun maí. Erfitt er að ná
bleikju uppi í ánni þegar ís er á
henni, en það hefði gefið fyllri upp-
lýsingar. Samt sem áður hefði ekki
verið hægt að fullyrða að bleikja
sem þar veiddist væri ekki búin
að ganga niður í lónið fyrir merk-
ingu. Einnig er erfiðleikum bundið
að hafa hlustunardufl í ánni og í
lóninu meðan ís er á þeim. Því var
bleikja til merkinga veidd í lóninu
þegar ísa leysti þar. Ekki er hægt
að slá neinu föstu um nákvæman
göngutíma merktra fiska úr ánni
út í lónið en bleikjur úr Vesturdalsá
hafa veiðst í lóninu fyrir þennan
tíma, t.d. í mars 1992 meðan enn
var ís á því.3 Afli var meiri í apríl og
bleikja veiddist síðan í lóninu allt
fram í september, þótt minna væri
af henni yfir sumarið. Engin bleikja
veiddist hins vegar í lóninu við
rannsóknarveiðar í nóvember 1992
og janúar 1993.3 Merktar bleikjur í
okkar rannsókn kunna því að hafa
dvalist í lóninu í nokkurn tíma
þegar þær voru veiddar til merk-
inga, sem myndi lengja heildar-
dvalartíma þeirra utan árinnar enn
frekar en rannsóknin sýndi.
Göngur sjóbleikju til sjávar yfir
sumartímann eru mjög mikilvægar
fyrir vöxt og viðgang viðkom-
andi stofna. Með þessum lífsferli
nýtir tegundin kosti mismunandi
vistkerfa, annars vegar árinnar til
vetrardvalar, hrygningar og upp-
eldis seiða, hins vegar ósasvæða
og sjávar þar sem hún dvelst gjöf-
ulasta tíma ársins við fæðunám.
Lífríki Skógalóns er fjölskrúðugt
og í rannsóknum á lóninu árið
1982 vakti athygli mikill fjöldi mar-
flóarinnar Pontoporeia femorata og
burstaormsins Heteromastus fili-
formis.14 Niðurstöður Inga Rúnars
Jónssonar3 sýndu að mikilvægasta
fæða bleikjunnar í lóninu var marfló
(Amphipoda), sem eru mun stærra
dýr en þau smádýr sem finnast í
Vesturdalsá.
Breytileg selta Skógalóns, í tíma
og rúmi, gefur bleikju í lóninu
möguleika á að dveljast í mismun-
andi seltu. Þetta hentar ekki síst
smáum bleikjum með takmarkað
seltuþol, en seltuþol bleikju er háð
stærð hennar og eykst eftir því
sem þær eru stærri.10,11 Fyrri rann-
sóknir hafa sýnt að bleikjur sem
ganga í fyrsta sinn úr Vesturdalsá
niður í lónið eru allt niður í eins árs
gamlar og því smáar.5 Gera má ráð
fyrir að þær hafi þá óþroskað seltu-
þol,10,11,15 en geti dvalist um lengri
eða skemmri tíma á seltuminni
svæðum í lóninu þar sem fæðu-
framboð er meira en í ánni, og farið
a.m.k. tímabundið á saltari svæði ef
fæðuframboð er meira þar. Farleiðir
og búsvæðanotkun þessara smáu
bleikja hefur þó ekki verið rann-
sakað sérstaklega, svo sem hvar þær
dveljast í lóninu, hversu lengi og
hvort þær ganga út úr lóninu í full-
saltan sjó. Ganga svo ungrar bleikju
6. mynd. Dæmi um skráningar í hljóðdufli frá merktri
bleikju. Bleikjan var merkt 24. apríl 2006 og bárust
sendingar frá merkinu í dufl 4–7 fram til 17. maí. Næst
heyrðist frá merkinu á dufli 8 þann 23. maí og á dufli 9 um
miðjan júní. Hinn 9. júlí komu skráningar fram á dufli 9
og svo koll af kolli úr sjó, inn lónið og þremur dögum síðar
uppi í efsta dufli í Vesturdalsá. – An example of migration
pattern of a char tagged 24 April 2006, based on received
signals at different receivers. Signals were received at
receivers 4–7 (lagoon) until 17 May, on 23 May at receiver
8 and at receiver 9 in June. The char was observed again 9
July at receiver 9, it then migrated through the lagoon to
River Vesturdalsá and was recorded at the uppermost
receiver there three days later.