Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 5

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
5
Kristín Svavarsdóttir, Menja von Schmalensee, Ása L. Aradóttir,
Anne Bau og Róbert A. Stefánsson
Áhrif sláttar og eitrunar á
lúpínubreiður og gróðurfar
Ritrýnd grein
Inngangur
Alaskalúpína (Lupinus nootkatensis)
er upprunnin í Norður-Ameríku.1
Hún var sennilega fyrst flutt til
Íslands sem garðplanta árið 1895
en var flutt inn til landgræðslu
um miðja síðustu öld.2,3 Eftir að
fræframleiðsla hófst hérlendis
um 19904 hefur lúpína verið
mikið notuð í landgræðslu og
skógrækt. Tegundin hefur náð
mikilli útbreiðslu og finnst í
öllum landshlutum en sér í lagi á
láglendi þar sem land er friðað eða
sauðfjárbeit lítil. Hana má þó einnig
finna upp til fjalla og á hálendinu.5,6
Þar sem lúpína er bæði hávaxin og
niturbindandi hefur hún talsvert
forskot á meirihluta innlendra
tegunda og myndar gjarnan stórar,
þéttar breiður, þar sem flestar aðrar
tegundir eiga erfitt uppdráttar.2 Á
síðari árum hefur hún verið flokkuð
sem ágeng tegund í íslenskum
vistkerfum.5,7–9 Alaskalúpína telst
núorðið einnig ágeng í Svíþjóð
og Noregi og mögulega ágeng í
Finnlandi.8 Með niturbindingu
breytir lúpína efnasamsetningu
jarðvegs og tilheyrir þar með
þeim flokki ágengra plantna sem
taldar eru valda hvað mestum
umhverfisvanda á heimsvísu.10–12
Ólíklegt er að hægt sé að endur-
heimta fyrra gróðurfar þar sem
slíkar plöntur hafa farið yfir gróið
land,2,10,11 þær geta gjörbreytt
gróðurframvindu á lítt grónum
svæðum13 og meðal annars hindrað
framvindu í átt að náttúrulegu skóg-
og kjarrlendi.12,14
Útbreiðsla alaskalúpínu (Lupinus nootkatensis) hefur aukist mikið hér á
landi síðustu ár og sækir hún í vaxandi mæli inn í gróið land. Vegna þessa
er lúpínan flokkuð sem ágeng tegund og hafa nokkur sveitarfélög ráðist í
að eyða henni eða hamla útbreiðslu hennar. Samhliða skipulegum slætti
lúpínu í Stykkishólmsbæ var lögð þar út tilraun árið 2010 með það að
markmiði að bera saman árangur af árlegum slætti og plöntueitri. Tilraunin
var gerð í rofnu mólendi sem lúpína hafði lagt undir sig. Tilraunameðferðir
voru þrjár, lúpína slegin, eitrað fyrir henni eða látin ómeðhöndluð í 100
m2 stórum reitum, fimm fyrir hverja meðferð. Árlega var lúpína slegin
eða eitrað fyrir henni, og gróður mældur 2011 og 2015, einu og fimm
árum eftir fyrstu aðgerðir. Árið 2011 hafði lúpína gefið verulega eftir í
meðhöndluðum reitum og 2015 var þekja hennar og þéttleiki blómstrandi
plantna marktækt minni en í ómeðhöndluðum reitum. Tegundaauðgi
jókst marktækt í meðhöndluðum reitum milli mælinga og var árið 2015
meiri í þeim en ómeðhöndluðum reitum. Tegundasamsetning í slegnum
og eitruðum reitum breyttist mikið á tímabilinu í samanburði við
ómeðhöndlaða reiti. Árið 2015 voru flestar tegundir, mest þekja grasa og
blómplantna og minnst af lúpínu í slegnum reitum en í eitruðum reitum
var þriðjungur yfirborðs gróðursnauður og þekja grasa marktækt minni
en í þeim slegnu. Það er langtímaverkefni að útrýma lúpínu og sýna
niðurstöður þessarar tilraunar að til þess má nota bæði slátt og eitrun.
Meiri gróðurþekja og fleiri plöntutegundir í slegnum reitum en eitruðum
eftir fimm ára aðgerðir sýnir á hinn bóginn að slátturinn skilar betri árangri.
1. mynd. Áhrif sláttar og plöntueiturs á lúpínu og gróðurfar voru könnuð í tilraun á
landgræðsluskógasvæðinu í Stykkishólmi. – The impact of cutting and herbicide on lupine
and other vegetation was studied in Stykkishólmur, West Iceland.
Náttúrufræðingurinn 86 (1–2), bls. 5–18, 2016