Náttúrufræðingurinn - 2016, Blaðsíða 14

Náttúrufræðingurinn
14
var lúpína á svæðinu í kringum
tilraunina slegin fyrstu árin en því
var síðan hætt vegna manneklu og
sumarið 2015 sást ekki munur á því
svæði og þeim hluta sem aldrei var
sleginn. Þetta sýnir mikilvægi þess
að slá árlega og sýnir vel að aðgerðir
til að hamla útbreiðslu lúpínu þarf
að skilgreina sem langtímaverkefni.
Hér hefur verið fjallað um
eyðingu lúpínu á svæði þar sem
hún vex í stórri breiðu. Við höfum
sýnt fram á að árlegur sláttur er
árangursrík leið til að eyða henni
og það gildir einnig þegar hún
vex í minni blettum. Æskilegt er
að hefja aðgerðir áður en stórar
lúpínubreiður myndast og hún
nær að mynda mikinn fræbanka
í jarðvegi. Það gildir um lúpínu
jafnt og aðrar ágengar tegundir
að því fyrr sem farið er í aðgerðir,
þeim mun meiri líkur eru á því að
eyðing takist, með minni vinnu og
kostnaði en ella.17,18,20 Þegar eyðing
lúpínu er skipulögð er mikilvægt
að gleyma ekki að eyða stökum
plöntum og litlum lúpínublettum
áður eða meðfram því að unnið
er á lúpínubreiðum20,40,41 því
þar er fræuppspretta sem getur
á skömmum tíma myndað stærri
bletti og þróast í nýja lúpínubreiðu.
Til að skila árangri þurfa aðgerðir
gegn útbreiðslu lúpínu að vera
markvissar og byggjast á bestu
Við aðgerðir gegn lúpínu er mikilvægt að hafa
eftirfarandi í huga:
• Því fyrr sem ráðist er í aðgerðir gegn ágengum
lífverum, þeim mun ódýrari eru þær og þeim
mun líklegra að þær skili árangri.17
• Sláttur er æskilegri en eitrun, en þess verður
að gæta að slá á réttum tíma. Slegið skal á
tímabili sem hefst þegar blómgunartími lúpínu
er í hámarki26 og ljúka slætti áður en öll blóm
falla (Kristín Svavarsdóttir og Guðmundur
Ingi Guðbrandsson, óbirt gögn). Á flestum
landsvæðum er þetta í fyrri hluta júlímánaðar
en er breytilegt milli ára. Mikilvægt er að fræ
nái ekki að þroskast og dreifast.
• Sláttur verður að fara fram árlega til að koma
í veg fyrir að plöntur sem hafa lifað af myndi
lífvænleg fræ og endurnýi þannig fræforða í
jarðvegi.
• Í flestum tilfellum er líklega óþarft að fjarlægja
slegna lúpínu ef hún er slegin áður en fræ verða
spírunarhæf. Undantekning gæti helst verið á
friðlýstum svæðum og þar sem náttúrulegur
gróður – staðargróðurinn – er viðkvæmur fyrir
auknu nitri í jarðvegi.
• Aðgerðir gegn lúpínu eru langtíma skuldbinding.
Nauðsynlegt er að endurtaka aðgerðir þar til
lúpína hættir að vaxa á svæðinu. Við hvern slátt
drepst aðeins hluti fullorðnu plantnanna og
einnig er fræforði í jarðvegi yfirleitt ríkulegur.
Eftir að lúpína virðist horfin þarf að hafa eftirlit
með því hvort nýjar plöntur koma upp og
fjarlægja þær jafnóðum.
Aðgerðir gegn alaskalúpínu
mögulegri þekkingu (sjá ramma
hér að ofan). Mikilvægt er að gera
ráð fyrir nægilegu fjármagni til að
ljúka slíku verkefni, þar með talið til
vöktunar eftir aðgerðir.20
Hafa skal í huga að lúpína breytir
gróðurfari2 og í einhverjum tilvikum
kann að þurfa frekari aðgerðir
til að endurheimta ákveðna gerð
vistkerfis,22 t.d. að sá birki eða
gróðursetja það.42 Mikilvægt er að
fylgjast áfram með tilraunareitunum
í Stykkishólmi til að meta þróun
gróðurs til lengri tíma, m.a. hversu
lengi grös verða ríkjandi í gróðurfari
svæðisins. Í fæstum rannsóknum á
ágengum aðfluttum tegundum er
fjallað um kostnað við verkefnin
þótt þar sé lögð áhersla á mikilvægi
langtímaskuldbindinga.22 Við
gerðum ekki tilraun til að meta
kostnað en reynslan frá Stykkishólmi
sýnir að mestur tími fer í aðgerðir
þar sem lúpína vex í breiðum. Miðað
við tímann sem tók að slá reitina í
þessari rannsókn gæti þurft að gera
ráð fyrir um tveimur manndögum
árlega til að eyða lúpínu á einum
hektara í lúpínubreiðu.
Stykkishólmsbær hefur með
aðgerðum sínum gegn ágengum
plöntum innan marka sveitar-
félagsins sýnt mikilvægt fordæmi
fyrir önnur sveitarfélög. Þótt færri
ágengar plöntutegundir sé að
finna á Íslandi en annars staðar
á Norðurlöndum,7,8 geta þær
tegundir sem hér þrífast valdið
miklum breytingum á náttúrulegum
vistkerfum landsins ef ekkert er að
gert.7,18 Það er því full ástæða til
að huga betur að aðgerðum gegn
ágengum plöntum, sérstaklega
þar sem þær ógna upprunalegum
tegundum, fágætum búsvæðum eða
mikilvægum náttúruminjum. Hér
má einnig geta þess að skógarkerfill
(Anthriscus sylvestris) virðist sækja
mjög í lúpínubreiður og leggur þær
jafnvel undir sig.2,43 Þetta er dæmi
um gjörbreytt vistkerfi sem rekja
má til aukinnar útbreiðslu einnar
ágengrar tegundar sem breytir
aðstæðum og vinnur í haginn fyrir
aðra ágenga tegund (e. invasional
meltdown).44,45 Reynslan hefur sýnt
að skógarkerfill getur jafnvel reynst
erfiðari viðureignar en lúpína46 og
því er enn mikilvægara að hamla
útbreiðslu lúpínu.
English Summary
A comparison of two eradication
methods for the invasive species
Lupinus nootkatensis in Iceland
Nootka lupine, Lupinus nootkatensis, was
introduced to Iceland for revegetation
and afforestation purposes in 1945. Due
to its spread and impact on native veg-
etation, it has been classified as an inva-
sive species. In 2010, the Stykkishólmur