Náttúrufræðingurinn - 2016, Blaðsíða 44

Náttúrufræðingurinn
44
Fossvogur Kópavogsmegin er
friðlýstur sem búsvæði að
landamerkjum við Reykjavík.9
Foss vogsleira og strandlengjan
að norðanverðu, innan marka
Reykjavíkur, er friðlýst sem
náttúruvætti vegna Fossvogsbakka
þar sem er fundarstaður steingerðra
skelja.10
Töluverð gróska er í plöntu- og
dýralífi á svæðinu, sérstaklega
norðan til. Nokkuð ber á ágengum
plöntutegundum, s.s. þistli (Cirsium
arvense) og Alaskalúpínu (Lupinus
nootkatensis), en einnig er sigurskúfur
(Chamerion angustifolium) að ná
sér á strik og mynda breiður. Af
dýrum eru fuglar mest áberandi,
annars vegar landfuglar á borð við
skógarþröst (Turdus iliacus) og stara
(Sturnus vulgaris) sem sækja í garða á
svæðinu, þ.á m. Fossvogskirkjugarð,
og hins vegar sjó- og fjörufuglar sem
nýta voginn sjálfan.1 Þá sáust kanínur
(Oryctolagus cuniculus) á svæðinu.
Nokkuð af fersku vatni
rennur í Fossvog. Þar á meðal er
Fossvogslækurinn, sem er vatns-
mestur „náttúrulegra“ ferskvatns-
farvega í voginn. Starfsfólk Náttúru-
fræðistofu Kópavogs mældi rennsli
hans í ágústlok 2013 og var það þá
um 60 l/sek. Til viðbótar er ofanvatni
af götum veitt út á nokkrum
stöðum, auk vatns frá ylströndinni
í Nauthólsvík. Þá er neyðarútrás frá
skólpdælustöð á Kársnesi utarlega í
voginum.
Aðferðir við
fuglatalningar
Á grundvelli fjörugerðar og
útsýnisstaða var Fossvogi skipt í
sex talningarsvæði. Ströndinni var
skipt í fimm svæði og vogurinn
sjálfur telst sjötta svæðið (2. mynd).
Við þessa skiptingu var leitast við
að fjörugerð á hverju svæði væri
sem einsleitust. Svæði 1–2 voru
uppfyllingar, að mestu klæddar
brimvörn úr stórgrýti. Á svæði
3 er að finna einu náttúrulegu
þang- og klapparfjöruna í Fossvogi
en jafnframt eru þar leirublettir
og fjörugerðin því nokkuð
blönduð. Svæði 4 var leira, svæði
5 sendin fjara með klapparrönum
og svæði 6 er vogurinn utan
stórstraumsfjörumarka. Talið var
á tveggja vikna til tveggja mánaða
fresti, alls 44 sinnum, á þriggja og
hálfs árs tímabili frá 14. maí 2008
til 10. október 2011 (1. tafla). Þá
var einnig miðað við að talningar
færu fram á þeim tímum sem
vænta mátti að fargestir væru á
ferðinni. Skilgreining árstíða getur
verið ögn snúin þegar kemur að
fuglum þar sem þeirra árstíðir
tengjast varptíma og fari milli
varp- og vetrarstöðva og fylgja
því ekki endilega hefðbundnum
skilgreiningum dagatalsins. Á það
einkum við lengd einstakra tímabila.
Leitast var við að telja við
aðstæður sem væru eins sam-
bærilegar og unnt var. Þannig var
miðað við að talning færi fram um
stórstraumsfjöru þegar því var við
komið, og alltaf var staðið eins að
talningunni sjálfri. Byrjað var að
telja við dælustöðina á Kársnesi
(svæði 1), farið kringum voginn
og endað skammt frá aðstöðu
siglingaklúbbanna í Nauthólsvík.
Ekið var á nokkra fasta talningar-
punkta og síðan gengið meðfram
ströndinni þar sem þess þurfti,
s.s. til að sjá staði sem ella hefðu
verið í hvarfi. Til talninganna voru
bæði notaðir handsjónaukar og
öflugir sjónaukar á þrífæti (fjarsjár).
Allajafna töldu tveir starfsmenn
og voru niðurstöður skráðar
jafnóðum. Innsláttur og úrvinnsla
gagna fór fram í forritinu Microsoft
Excel en við tölfræðigreiningar og
myndagerð var notað SigmaPlot 12.
Niðurstöður
Fjöldi fugla og algengustu
fuglategundir í Fossvogi
Í 44 talningarferðum voru taldir
samtals 10.047 fuglar af 40 tegundum
(2. tafla). Þessir fuglar deilast afar
misjafnlega milli talningarsvæða.
Flesta fugla eða 3.653 var að finna
á svæði 4 (Fossvogsleiru), en fæsta
eða 240 á svæði 2 (3. tafla).
Tólf algengustu fuglategundirnar
í Fossvogi nema um 92% af
heildarfjöldanum. Æðarfugl (So-
materia molissima) er langalgeng-
astur en í heildina töldust 3.628
æðarfuglar sem gerir um 36% af
heildarfjöldanum (2. tafla). Því til
viðbótar töldust 206 æðarungar
(dúnungar) sem nemur um 2% í
viðbót. Næst á eftir í fjölda koma
1.555 heiðlóur (Pluvialis apricaria)
sem gerir um 15% af heildinni og
1.250 tjaldar (Haematopus ostralegus),
sem skilar þeim í þriðja sætið með
12% hlutdeild. Fuglategundir sem
skipa 4.–12. sæti hafa frá 6% niður
í 2% hlutdeild af heildarfjölda fugla.
Af 28 fuglategundum sem töldust
í þeim 8% sem eftir standa eru
m.a. fuglar sem teljast fágætir í
Fossvogi, svo sem himbrimi (Gavia
immer), flórgoði (Podiceps auritus) og
hrafnsönd (Melanitta nigra) (2. tafla).
Fjöldi talningarferða / Number of counting tours
Árstíð / Season 2008 2009 2010 2011 Alls /
Total
Sumar / Summer 2 2 2 2 8
Haust / Autumn 6 3 4 2 15
Vetur / Winter 1 6 5 2 14
Vor / Spring 3 2 1 1 7
Alls / Total 12 13 12 7 44
1. tafla. Fjöldi talningarferða á hverri árstíð og heildarfjöldi talninga hvers árs. Sumar er hér
skilgreint sem tímabilið 1. júní til 31. júlí, haust er frá 1. ágúst til 31. október, vetur er frá
1. nóvember til 30. apríl og vor er 1. til 31 maí.– Number of counting tours per season and
total number of counting tour. Summer is defined as 1st of June – 31st of July, autumn is
1st of August – 31st of October, winter is 1st of November – 30th April and spring is 1st
– 31st of May.