Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.2015, Qupperneq 51

Helgarblað 20.–23. mars 2015 Menning 51
Notar skáldsögur til
að kenna læknanemum
Lækningar eru ekki bara vísindi heldur einnig list, segir Bryndís Benediktsdóttir, prófessor í læknisfræði
V
íða í fagurbókmenntum
er að finna lifandi lýsingar
á upplifun einstaklinga af
veikindum og samskipt­
um læknis og sjúklings. Við
reynum að setja okkur í spor fólks
og ímynda okkur hvernig upplifun­
in sé,“ segir Bryndís Benediktsdóttir,
læknir og prófessor
við heilbrigðisvísinda­
svið Háskóla Íslands.
Á Hugvísindaþingi í
mars flutti hún erindi
um það hvernig nota
má bókmenntir við
kennslu í læknisfræði.
Ofurtrú á tækni-
framfarir
Bryndís notar skáld­
sögur, og önnur lista­
verk eru notuð við
kennslu læknanema í
samskiptafræðum við
Háskóla Íslands. Hún
segir samskipti lækn­
is við sjúkling vera mun mikilvægari
hluta starfsins en margir geri sér
grein fyrir. „Á seinni hluta síðustu
aldar urðu miklar framfarir í lækna­
vísindum, ný tæki og ný lyf sem
breyttu bæði greiningu og meðferð.
Læknastéttin taldi að framtíð læknis­
fræðinnar fælist bara í raunvísindum
– sem hún gerir auðvitað að stórum
hluta – en eftir að leið á öldina fóru
að heyrast efasemdaraddir um að
samfara þessari ofurtrú á tækni­
framförum hefði mikilvægur hluti
læknisfræðinnar, læknislistin, verið
vanmetinn og vanræktur. Þetta er
húmaníski hluti hennar sem fjall­
ar um tilveru manneskjunnar og
samskipti læknis og sjúklings,“ segir
Bryndís.
Þrátt fyrir aukna tækni og ná­
kvæmari vísindi upplifði fólk heilsu
sína ekki betri á seinni hluta aldar­
innar en áður. Þá fóru að koma fram
kærur og kvartanir yfir samskiptum
við heilbrigðisstarfsfólk. „Sjúklingar
sögðu að læknarnir hlustuðu ekki á
þá, útskýrðu ekki nógu vel fyrir þeim
hvað væri í gangi, þannig að þeir
vissu ekki í hverju aukaverkanirnar
feldust og svo framvegis.“
Þekkja ekki veikindi af eigin raun
Bryndís segir að kennslan í raun­
vís­ indum hafi
verið mjög góð hér á
landi en þessi hluti
læknislistarinnar hafi
ekki verið á kennslu­
skránni lengi framan
af – nemarnir hafi að­
eins lært með því að
fylgjast með kennur­
um og öðrum fyrir­
myndum á sjúkra­
húsinu. Í lok níunda
áratugarins fór Há­
skóli Íslands, líkt og
aðrir læknaskólar á Norðurlönd­
um, að gera þennan hluta námsins
sýnilegri í kennsluskrám. Það var svo
rétt eftir aldamót sem komið var á
stórum námskeiðum á fyrstu árum í
náminu, sem einbeittu sér einkum að
húmaníska hluta starfsins.
Það er hins vegar ekki auðvelt fyr­
ir hraust, ungt fólk að ímynda sé að­
stæður alvarlega veiks sjúklings sem
stendur frammi fyrir lækninum.
Læknanemarnir eru ungir og hafa
sjaldnast upplifað alvarleg veikindi af
eigin raun. „Þetta eru ungir krakkar,
rúmlega tvítugir og flestir koma
úr raunvísindageiranum. Þau eru
hreystin uppmáluð, fæst hafa orðið
alvarlega veik og mörg eiga korn­
unga foreldra sem eru líka hraustir.
Þannig að þau þekkja það ekki af eig­
in reynslu að hafa verið veik eða tak­
ast á við veikindi,“ segir Bryndís.
„Ég sé efasemdir skína úr andlit­
um þeirra þegar ég fer að halda því
fram að öflugasta verkfærið sem við
læknar höfum sé samtal læknis og
sjúklings – bæði við greiningu og
meðferð. En til að ná árangri í lækn­
isfræði verða læknislist og læknavís­
indi að fara saman.“
Þurfa að lifa sig inn í aðstæðurnar
„Ég fór að reyna að setja upp að­
stæður svo að þau gætu lifað sig inn
í það sem við erum að gera. Fyrst
grípur maður í eigin sögur úr klíník­
inni en svo áttar maður sig á því að
bestu sögurnar af samskiptum lækn­
is og sjúklings, af fólki sem veikist og
þarf að leita sér hjálpar og slíkt, eru
auðvitað í bókmenntunum.“
Undanfarin þrjú ár hefur Bryndís
ásamt þeim Ásdísi Egilsdóttur, pró­
fessor í miðaldabókmenntum, og
Dagnýju Kristjánsdóttur, prófessor í
íslenskum nútímabókmenntum við
íslensku og menningardeild Háskól­
ans, þróað samstarf um notkun bók­
mennta við kennslu læknanema.
Þannig koma Ásdís, Dagný og
doktorsnemar af hugvísindasviði
að kennslunni í samskiptafræðum
ásamt kennurum úr læknadeild.
„Bókmenntafræðingurinn kemur í
upphafi tímans og segir frá ritverk­
inu, svo skiptum við okkur í hópa
og tökum ákveðin efni fyrir og not­
um kaflann sem grundvöll fyrir um­
ræðu. Við skoðum til dæmis samtal
og spyrjum: er þetta læknismiðað eða
sjúklingsmiðað? Er læknirinn bara að
reyna að finna sjúkdómsgreiningu
og lækna sjúklinginn eða er hann að
athuga hvernig sjúklingnum líður og
nálgast það á þann hátt. Gætum við
gert þetta eitthvað öðruvísi?“
Jójó og Mánasteinn
Bryndís segir að textarnir sem
þau noti séu margir og fjölbreyttir.
„Við höfum mikið notað Jójó eftir
Steinunni Sigurðardóttur. Það er
mjög margt í þeirri bók sem gott er að
nota sem umræðugrundvöll, bæði
upplifun, samskipti og viðbrögð
sjúklinga og lækna. Þegar við rædd­
um sterkar tilfinningar – sorg, leiða
og reiði sem kviknar oft þegar maður
er veikur – notuðum við Grandaveg
7 eftir Vigdísi Grímsdóttur. Þar eru
góðar lýsingar á sorgarviðbrögðum. Í
Fjallkirkjunni eftir Gunnar Gunnars­
son og í Morkinskinnu má skoða al­
geng viðbrögð við sterkum tilfinn­
ingum. Mánasteinn eftir Sjón var
skyldulesning í ár og kom höfundur
í kennslustund og ræddi við nem­
endur ásamt því að Dagný dró upp
lýsandi mynd af spænsku veikinni og
áhrifum hennar á samfélagið með
tilvitnun í nú tímann,“ segir Bryndís.
Hún segir viðbrögðin hjá nem­
endunum almennt vera góð, fyrst
hafi þó einhverjir kvartað yfir auknu
lesefni – þeir hafi ekki séð tilganginn
í að lesa skáldsögur þegar heilu stafl­
arnir af háfræðilegum doðröntum
biðu á skrifborðinu. Margir hafi svo
endað á því að klára heilu bækurnar
eftir að hafa lesið kaflana. n
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
Listin að lækna
Bryndís Benediktsdóttir
notar bókmenntir til að
hjálpa læknanemum að
setja sig í spor sjúklinga.
Mynd SiGtryGGur Ari
JEPPADEKK
Kletthálsi 3 | 110 Reykjavík | 540 4900 | www.arctictrucks.is
Vönduð og endingargóð
vetrardekk sem koma þér
örugglega hvert á land sem erMúsíktilraunir á
næsta leiti
39 hljómsveitir leika í Hörpu 22. til 28. mars
S
unnudaginn 22. mars hefjast
Músíktilraunir 2015. 39 hljóm­
sveitir og listamenn taka þátt
í fjórum undankvöldum sem
fara fram 22. til 25. mars klukkan 19.30
í Norðurljósasal Hörpu. Á hverju
undankvöldi velja áheyrendur eina
hljómsveit áfram í úrslit og dómnefnd
einnig eina hljómsveit. Úrslitakvöldið
fer fram 28. mars, en þar er það ein­
göngu dómnefnd sem velur vinnings­
hafa. Salur og áheyrendur kjósa hins
vegar um Hljómsveit fólksins.
Músíktilraunir hafa verið haldnar
árlega frá árinu 1982 og er einn helsti
vettvangur fyrir unga tónlistarmenn
til að koma list sinni á framfæri. Á
undanförnum árum hafa hljómsveit­
ir á borð við Of Monsters and Men,
Agent Fresco, Samaris, Mammút og
Vio hafið feril sinn í tilraununum.
Hægt er að hlusta á demó­upp­
tökur allra hljómsveitanna á vefsíðu
keppninnar Musiktilraunir.is. n