Skagfirðingabók - 01.01.2008, Page 36

SKAGFIRÐINGABÓK
um að vanda mál sitt. Engu að síður
leynir sér ekki að hún er óskólagengin
alþýðukona. Talsvert er um það sem
manni var kennt í menntaskóla að
væru málvillur, en algengt var í
munni alþýðufólks. Sjálfsagt hafa
útgefendur leiðrétt sumt en annað
setið eftir. I fyrstu féll mér þetta
nokkuð fyrir brjóst, en við nánari
athugun sannfærðist ég um að slík-
ar „málvillur" hefðu mátt vera kyrr-
ar, því að þær henta frásagnarmáta
samtalanna. Aftur á móti hefði útgef-
andinn mátt láta lesa prófarkir betur,
því að mikið er um prentvillur og
stundum hefur höfundurinn ruglast á
nöfnum á fólki og stöðum, án þess að
það væri leiðrétt.
Eg held að óhætt sé að fullyrða, að
tungutak Guðrúnar sé miklu fremur
talmál en bókmál og helgast það
sjálfsagt af því hversu mjög sögurnar
byggjast á samtölum. Guðrún var ó-
efað talsverður stílisti. Margir frá-
sagnarkaflar eru skrifaðir af miklum
þrótti og einkar vel samdir. Þegar
best tekst til má finna feiknagóða
spretti þar sem hún fer á kostum.
Þegar á það er litið, að Guðrún frá
Lundi skrifar bækur sínar, þegar hún
er orðin roskin og öldruð og bók
kemur frá henni á hverju ári — og
það engar smáræðis bækur stundum,
er ljóst að hún hefur ekki legið yfir
textanum til að snurfusa hann og end-
urbæta. Kannski hefur henni ekki
heldur verið sýnt um slíka vinnu. Af
þeim sökum á lesandinn ekki erfitt
með að sjá, að margt hefði mátt laga
og hagræða með meiri yfirlegu. En þá
hefðu bækurnar ekki heldur orðið
þessi sjálfsprottni gróður úr jarðvegi
alþýðunnar og vafasamt hvað við
það hefði unnist. Það er varla heldur
einskis vert að sjá hvernig skynsamt,
en óskólagengið alþýðufólk talaði á
fyrri hluta síðustu aldar. Tungumálið
hefur breyst talsvert síðan.
Lesandi þarf ekki að vita nafn höf-
undarins til þess að átta sig á, að þess-
ar bækur hefði enginn getað skrifað
annar en Norðlendingur, norðlensk
sveitakona. Málfarið er norðlenskt,
sveitalýsingarnar norðlenskar og hinar
nærfærnu lýsingar á verkum kvenna,
klæðnaði þeirra og sálarlífi hefði
einungis kona getað gert.
X. Umsagnir
Það LÆTUR að líkum um jafn mikil-
virkan og mikið lesinn rithöfund og
Guðrúnu frá Lundi, að mikið var
ritað um bækur hennar og raunar
einnig um hana sjálfa. Umsagnir
bókagagnrýnenda eru merkilega mis-
jafnar og ólíkar, enda þótt í stórum
dráttum megi segja að þær væru
jákvæðar, einkum þegar frá leið. Þar
gat þó vissulega brugðið til beggja
vona. Þeir sem vel skrifuðu um bæk-
ur hennar svo sem Steindór Stein-
dórsson í Njjum kvöldvökum (1948,
1950, 1953, 1955) og í Heima er best
(1969, 1971) og Þorsteinn M. Jóns-
son í Nýjum kvöldvökum (1951,1954)
og raunar fleiri, gátu þess stundum að
bókmenntaspekingum þætti ekki
mikið til ritsmíða Guðrúnar koma.
Hverjir skyldu þeir hafa verið?
Sjálfsagt þeir sem mest bar á í
Reykjavíkurblöðum og tímaritum.
Ekki hef ég haft sinnu á að elta öll
þau skrif uppi, enda þótt það væri í
sjálfu sér fróðlegt verkefni. En ég læt
32