Skagfirðingabók - 01.01.2008, Síða 37

GUÐRÚN FRÁ LUNDI OG SÖGUR HENNAR
mér nægja að vitna hér í nokkra rit-
dómara, sem sjálfsagt má telja til „spek-
inga“ í þessu samhengi. Þeir dómar eru
ekki allir á sömu lund eins og sjá má.
Bjarni Benediktsson frá Hofteigi
skrifaði árið 1957 ritgerð í Þjóðvilj-
ann, sem nefndist: „Gangurinn í mál-
skapsvélinni". Þar var hann að skrifa
um bókina Olduföll og viðurkenndi
að það væri fyrsta bók Guðrúnar,
sem hann hefði lesið og líklega hefur
hann ekki lesið fleiri eftir því að
dæma hvernig hann skrifar.
Um Ölduföll er bezt að segja sann-
leikann alveg umbúðalaust. Sagan er
fyrir neðan allar hellur. Hana vantar
alla þá kosti sem bókmenntir mega
prýða; og þótt maður reyni að fjalla
um hana á bókmenntalega vísu, þá
er það í rauninni ekki til annars en
gera sig broslegan. Það er ekki bók-
menntir þessi ósköp, heldur ein ógur-
leg munnræpa frá upphafi til enda:
það er eins og einhver bannsett
vítisvél sé sett undir tungurætur
persónanna og svo fara þær að tala
og tala og geta aldrei hætt. Annars
veit ég ekki hver fjárinn segir fyrir
svona ofboðslegum samsetningi.
Sigurður A. Magnússon hefur vafa-
laust oft ritað um bækur Guðrúnar. I
bók sinni Sáð í vindinn (1964) ræðir
hann um svonefndar „kerlingabækur"
— og þar er Guðrún auðvitað í flokki
— sem „marklausan vaðal“ og í annarri
smágrein í sama riti segir hann
„góðborgara Islands þurfa ekki að
hafa þungar áhyggjur ... af framtíð
íslenskra bókmennta; þær eru nú að
verulegu leyti í höndum einna 8 eða
10 kellinga sem fæstar eru sendibréfs-
færar. Bækur þeirra seljast eins og
heitar lummur, en við ungu ljóð-
skáldunum lítur þjóðin varla. Svo
þetta er allt í sómanum, góðir hálsar".
Arni Bergmann ritaði mikla rit-
gerð, „Islenzkar afþreyingarbókmennt-
ir og Guðrún frá Lundi“ í Tímarit
Máls og menningar 1978. Hann setur
sig þar í fræðimannslegar stellingar
og reynir að skilgreina það sem hann
kallar „afþreyingarbókmenntir" með
hliðsjón af einhvers konar alþjóð-
legri formúlu. I ritgerð þessari fjall-
ar hann sérstaklega um bók
Guðrúnar Hvikul er konuást og er
hann hefur rakið helstu efnisatriði
bókarinnar segir hann:
I dæmi Guðrúnar frá Lundi má
finna mörg sérkenni í íslenskum
afþreyingarbókmenntum, sem og á-
stæður fyrir óvissu meðal almenn-
ings um það hvar eigi að ætla þeim
stað í tignarstiga bóka. Hvort tveggja
er tengt því að skáldsögur Guðrún-
ar eiga sér rætur í öðrum aðstæðum
en þeim sem nú ríkja á bókamarkaði
og í sagnasmiðjum. Guðrún er, eins
og menn vita, þekktust í hópi lítt
eða ekki skólagenginna höfunda úr
alþýðustétt sem skrifa skáldsögur
um íslenskt bændasamfélag. Afstaða
þeirra til verks síns hefur í reynd
verið önnur og „saklausari" en afstaða
útsmoginna atvinnumanna alþjóð-
legs skemmtisagnamarkaðar. Guðrún
frá Lundi skrifaði til dæmis áratug-
um saman skáldsögur án þess að vita
hvort sögur hennar myndu út gefn-
ar. Sögur þessara höfunda byggja
annars vegar á upprifjun á eigin
reynslu á uppvaxtar- og þroskaár-
um þeirra í íslensku dreifbýli fyrr á
öldum. Þessi efnisþáttur gefur bók-
um þeirra jarðsamband, styrkir þær
með raunsæislegum lýsingum úr
3 Skagfirðingabók
33