Fréttatíminn - 26.02.2016, Blaðsíða 10

Ný kynslóð af liðvernd
Ekki leiða liðverki hjá þér!
Komdu í veg fyrir frekari skemmdir og
niðurbrot á auðveldan og áhrifaríkan hátt www.regenovex.isFæst í apótekum
sínu frímerki en finnski launa­
maðurinn.
Frá mælingunni hafa póstburð­
argjöld á Íslandi hækkað langt um­
fram laun. Samanburðurinn er því
líklega enn lakari í dag.
Þegar borin eru saman póst­
burðargjöld í Evrópu og þau leið­
rétt vegna mismunandi launa og
verðlags metur Þýski pósturinn að
gjöldin á Íslandi séu um 22 prósent
hærri en meðaltal Evrópu. Sam­
kvæmt því er frímerki á Íslandi 31
krónu of dýrt.
Lök staða vegna dótturfyrirtækja
En hvers vegna stendur Íslands­
póstur sig svona miklu lakar en
sambærileg fyrirtæki í Evrópu?
Einkaleyfi á bréfasendingum
hefur verið afnumið í löndum Evr­
ópusambandsins en það hefur
ekki haft mikil áhrif á markaðinn.
Gömlu ríkispóstarnir drottna enn
hver yfir sínum markaði, hvort sem
póstarnir hafa verið einkavæddir
eða ekki. Það er aðeins í Hollandi,
Þýskalandi, Rúmeníu, Svíþjóð,
Litháen, Pólland og á Ítalíu og Spáni
sem önnur póstburðarfyrirtæki
hafi komist yfir 10 prósent mark­
aðshlutdeild. Það er því ekki hörð
samkeppni sem hefur haldið aftur
að verðhækkunum í Evrópu. Einka­
væðing ríkispóstanna hefur því al­
mennt ekki leitt til aukinnar sam­
keppni. Breytingin hefur fyrst og
fremst verið sú að arðurinn af starf­
seminni rennur til einkaaðila eða til
að greiða niður lánin sem þeir tóku
til að kaupa fyrirtækin af ríkinu.
Bæði samkeppnisaðilar Íslands­
pósts og Póst­ og fjarskiptastofnun
hafa bent á að ekki megi rekja laka
stöðu Íslandspósts einvörðungu til
fækkunar bréfa. Það er ekki bara
að Íslandspóstur hafi hækkað gjald­
skrár langt umfram verðlag og þó
nokkuð umfram það sem þarf til
að vega upp fækkun bréfa og hafi
auk þess lokað útibúum og fækkað
starfsfólki; heldur hefur handbært
fé fyrirtækisins étist upp á undan­
förnum árum.
Í árslok 2003 var handbært fé Ís­
landspósts meira en 3,1 milljarður
króna á núvirði. Í árslok 2014 voru
bara 88 milljónir króna eftir í sjóðn­
um. Á ellefu árum hafði lausafjár­
staða fyrirtækisins versnað um 3
milljarða króna. Það er ekki góð
staða fyrir fyrirtæki sem veltir 7,3
milljörðum króna að eiga aðeins
88 milljónir króna inni á heftinu.
Greiðsluvandræði blasa við. Fyrir­
tækið þarf að taka lán til að eiga
fyrir launum. Það er ömurleg staða
fyrir áður stöndugt fyrirtæki á borð
við Íslandspóst.
Pósturinn kaupir prentsmiðju
Í athugasemdum sínum við skýrslu,
sem ráðgjafafyrirtækið Expectus
vann fyrir innanríkisráðuneytið,
bendir Póst­ og fjarskiptastofnun á
Hækka langt
umfram verðlag
Póstburðargjald fyrir almennt bréf
í forgangi á föstu verðlagi
93,1kr.
1. janúar 2004
170kr.
1. janúar 2016
01
.0
1.
20
04
|
93
,1
k
r.
01
.0
4.
20
05
|
97
,3
k
r.
01
.0
5.
20
06
|
99
,3
k
r.
01
.0
2.
20
07
|
10
3,
9
kr
.
01
.0
1.
20
08
|
11
3,
8
kr
.
01
.0
3.
20
10
|
88
,5
k
r.
01
.0
6.
20
11
|
10
1,
6
kr
.
01
.1
0.
20
11
|
10
8,
0
kr
.
01
.0
7.
20
12
|
12
9,
4
kr
.
01
.0
1.
20
14
|
13
3,
9
kr
.
01
.0
8.
20
14
|
14
6,
8
kr
.
01
.0
4.
20
15
|
15
3,
5
kr
.
01
.1
0.
20
15
|
15
8,
0
kr
.
01
.0
1.
20
16
|
17
0,
0
kr
.
Póstburðargjöld að teknu tilliti
til launakostnaðar
Ísland 1,32 evrur
Norðurlönd, meðaltal 0,97 evrur
Evrópa, meðaltal 1,05 evrur
Póstburðargjöld að teknu tilliti
til verðlags og launa
Ísland 1,10 evrur
Norðurlönd, meðaltal 0,91 evra
Evrópa, meðaltal 0,90 evrur
að lækkun sjóðsins um rúmar 800
milljónir króna frá 2009 til 2013
hafi verið minni en samanlagt fram­
lag Íslandspósts til dótturfyrirtækja
sinna í samkeppnisrekstri á tíma­
bilinu. Með öðrum orðum heldur
stofnunin því fram að fækkun bréfa
og tap á einkaleyfisskyldum rekstri
skýri ekki versnandi afkomu Ísland­
spósts heldur fjárfestingar fyrirtæk­
isins í óskyldum rekstri.
Eftir að Ingimundur Sigurpáls­
son tók við sem forstjóri Íslands­
pósts árið 2004 var mörkuð stefna
um að víkka út starfsemi fyrirtæk­
isins til að mæta fyrirsjáanlegum
samdrætti í hefðbundnum bréfa­
sendingum. Fyrirtækið stofnaði
til og keypti nýja starfsemi. Í dag
á Íslandspóstur meðal annars
prentsmiðjuna Samskipti og inter­
netpóstfélagið ePóst og auk þess
Frakt flutningamiðlun og Gagna­
geymsluna og hluti í Internet á Ís­
landi, Vörusjá og Sendli.is. Ekkert
af þessum verkefnum hefur bætt
stöðu Íslandspósts, sum eru föst í
taprekstri og hafa eytt upphaflegu
hlutafjárframlagi Póstsins og ekki
getað endurgreitt lán sem Póstur­
inn hefur lánað til starfseminnar.
Þótt gagnrýna megi að ríkisfyrir­
tæki hasli sér völl á nýjum mörk­
uðum þá hefði mátt réttlæta þessa
stefnu ef hún hefði bætt stöðu fyrir­
tækisins. Niðurstaðan er hins vegar
sú þessi stefna veikti fyrirtækið, át
upp sjóði þess og gerði það lakar
sett til að mæta fyrirsjáanlegum
erfiðleikum vegna fækkunar bréfa.
Í tilfelli Íslandspósts er þetta
reyndar sérlega gagnrýnisvert því
lögum samkvæmt er fyrirtækinu
óheimilt að flytja fé sem verður til í
einkaleyfisrekstri yfir í samkeppnsi­
rekstur. Forsvarsmenn fyrirtækis­
ins neita að það hafi verið gert en
það er þó vandséð hvernig þeim
tekst að sundurgreina uppruna fjár
í sjóðnum sem notaður hefur verið
til að lána til dótturfyrirtækjanna
án þess að þau hafi getað endur­
greitt lánin.
Stofnun verður fyrirtæki
Þegar rekstur gömlu evrópsku rík­
ispóstanna er skoðaður kemur í ljós
að svo til öll fyrirtækin hafa dregið
saman starfsemi sína og fækkað
fólki til að mæta fækkun bréfasend­
inga. Eins og Póst­ og fjarskipta­
stofnun benti á í athugasemdum til
innanríkisráðuneytisins getur það
verið háskaleg leið að mæta minna
magni einvörðungu með hækkun
gjaldskrár. Hækkun póstburðar­
gjalda dregur úr samkeppnisstöðu
bréfasendinga og flýtir fyrir því að
samskiptin færist yfir á internetið.
Svo til öll póstfyrirtæki í Evrópu
hafa fækkað starfsfólki umtalsvert.
Flest hafa fækkað starfsfólki um 20
til 30 prósent, en nokkur um allt að
50 prósent. Undantekningarnar eru
póstfyrirtækin í Slóveníu, Lúxem­
borg og á Íslandi. Frá 2009 hefur
Íslandspóstur fækkað stöðugildum
um 10 prósent á sama tíma og bréf­
um hefur fækkað um 35 prósent.
Saga Íslandspósts gefur tilefni til
að velta fyrir sér gagnsemi hluta­
félagavæðingar ríkisstofnana. Það
er ekki gefið að það séu hagsmunir
almennings að viðhalda fyrirtæk­
inu Íslandspósti þegar hefðbund­
ið hlutverk stofnunarinnar dregst
saman og hverfur líklega á end­
anum vegna tæknibreytinga. Með
því að breyta stofnun í hlutafélag
verður til hluthafi, sem samkvæmt
fyrirtækjafræðum krefst vaxtar
og viðgangs starfseminnar og arð­
semi á hlutabréfaeign sína. Það var
vegna ímyndaðra hagsmuna þessa
hluthafa, sem í raun er sama þjóð­
in og átti stofnunina, sem forsvars­
menn Íslandspósts fóru að leita að
framhaldslífi fyrir fyrirtækið Ís­
landspóst.
Hugsanlega hefði það verið hag­
felldara almenningi ef 3 milljarða
króna sjóður fyrirtækisins hefði
verið notaður til að greiða niður
kostnað vegna óhagkvæmni af
minnkandi póstflutningum í stað
þess að verja sjóðnum til að búa til
fyrirtæki úr ríkisstofnun.
Allskonar annað en póstur
Stjórnendur Íslandspósts hafa verið gagnrýndir af samkeppnisaðilum og Póst- og fjarskiptastofnun fyrir að kaupa óskylda starfsemi og stofna fyrirtæki
á samkeppnismarkaði í stað þess að einbeita sér að grunnstarfseminni, einkaleyfi á útburði bréfa. Sala á minjagripum til ferðamanna er ekki stór þátttur í starfsem-
inni en setur samt sterkan svip á útibú Íslandspóst.
10 | fréttatíminn | Helgin 26. febrúar–28. febrúar 2016