Læknablaðið - 01.07.2016, Qupperneq 7

LÆKNAblaðið 2016/102 323
R I T S T J Ó R N A R G R E I Nhttp://dx.doi.org/10.17992/lbl.2016.0708.88
Árið 1977, þegar SÁÁ var stofnað, var ung-
lingadrykkja vel þekkt vandamál á Íslandi
og unglingar á aldrinum 15-19 ára byrjuðu
snemma að koma þar til meðferðar. Á 9.
áratugnum fjölgaði unglingum í meðferð
jafnt og þétt og kannabisneysla varð al-
gengari meðal þeirra. Á árunum 1995-2000
jukust innritanir áfengis- og vímuefnasjúk-
linga á aldrinum 15-19 ára á Vog skyndilega
úr rúmlega 100 á ári í rúmlega 300 árlega á
þessum aldri. Nýgengi ungu sjúklinganna
varð mest árið 2002 og fór þá í rúmlega 800
á hverja 100.000 íbúa á aldrinum 15-19 ára.
Síðan hefur dregið stöðugt úr nýgengi inn-
lagna þeirra sem eru yngri en 20 ára og árið
2015 var það komið niður í tæp 300 á sama
mælikvarða.
Sjúklingahópurinn sem kemur til afeitr-
unar hjá SÁÁ breytist ár frá ári. Á upphafs-
árunum settu túradrykkjumenn mestan
svip á hópinn og hlutur kvenna fór hratt
vaxandi, hlutfall þeirra fór úr 20% í rúm
30%. Um 1980 urðu kannabissjúklingarn-
ir á aldrinum 20-30 ára meira áberandi í
hópnum. Stóra breytingin kom svo 1983
þegar ungu kannabissjúklingarnir fóru að
nota ólöglegt amfetamín í vaxandi mæli og
sjúklingar sem notuðu vímuefni í æð sáust
í fyrsta skipti í Reykjavík.
Upp úr 1995 fór neysla vímuefna hratt
vaxandi á Íslandi og hélst mikil fram yfir
aldamót. Kókaín kom til Reykjavíkur 1999
og vímuefnasjúklingar sem sprautað höfðu
amfetamíni í æð sóttu í vaxandi mæli í
morfín sem þeir leystu upp úr forðatöflum
ætluðum verkjasjúklingum. Ástandið fór
hratt versnandi en átakanlegast var þó að
áður óþekktur fjöldi ungmenna 19 ára og
yngri rataði í vímuefnavanda. Unglingar
höfðu alla tíð verið hluti af sjúklingahópn-
um hjá SÁÁ en svo brá við rétt fyrir síðustu
aldamót að fjöldi ungu einstaklinganna
sem lagðist inn á Sjúkrahúsið Vog ríflega
tvöfaldaðist árlega. Innritanirnar hjá þess-
um aldurshópi fóru vel yfir 300 á hverju ári
og fjöldinn fór úr tæplega 100 í rúmlega 200
árlega. Ljóst var að í óefni stefndi.
SÁÁ brást við þessum vanda með því að
byggja við Sjúkrahúsið Vog 11 rúma deild
fyrir unglinga sem voru 19 ára og yngri og
stórauka göngudeildarþjónustu. Unglinga-
meðferðin var endurskipulögð og boðið
upp á göngudeildarþjónustu fyrir ungling-
ana og foreldra þeirra, bæði fyrir og eftir
Vogsdvölina. Síðan hafa unglingar ekki
þurft að bíða eftir leguplássi á Vogi.
Á síðustu 20 árum hefur umfang þjón-
ustunnar fyrir unglinga verið mikið. Á ár-
unum 1996-2015 leituðu 2853 einstaklingar
(kvenhlutfall 37,7%) sem voru 19 ára eða
yngri sér meðferðar í fyrsta sinn. Á sama
árabili voru innritanir fyrir sama aldurs-
hóp 6340. Það vímuefni sem gerir ungling-
ana helst félagslega óvirka er kannabis en
þeim stafaði einnig hætta af amfetamíni,
e-pillu, morfíni og vímuefnaneyslu í æð.
Árangur í slíkri meðferð næst fyrst og
fremst með mikilli vinnu, þrautseigju, fjár-
magni og góðum húsakosti. Skyndilausnir
eru ekki til þó þeim sé oft lofað.
Meðferðin á Vogi bjargar mannslíf-
um því að í ljós hefur komið að þrátt fyr-
ir ýmiskonar meðferðarinngrip er þessi
ungi sjúklingahópur í mun meiri hættu á
að deyja ótímabært en jafnaldrar þeirra. Á
árunum 2001-2005 var áhættan 11 sinnum
meiri (relative risk 11,4) en 7 sinnum meiri á
árabilinu 2005-2010 fyrir þá sem voru 15-19
ára. Sjúkrahúsið Vogur býður þessum hópi
upp á flýti- og skyndiinnlagnir þar sem
markmiðið er að koma jafnvægi á hættu-
ástand vegna neyslunnar og í framhaldi að
aðstoða foreldra og forráðamenn unglings-
ins við að skapa félagslega umgjörð og að-
hald sem dregur úr alvarleika ástandsins.
Áhugahvöt unglinga til að breyta
vímuefnaneyslunni er oft lítil framan
af. Markmiðið er þá að fleyta hópnum í
gegnum slysa- og sýkingahættur þar til
samstarfsvilji skapast til markvissrar með-
ferðar. 678 úr þessum hóp hafa sprautað
vímuefnum í æð og 475 byrjuðu á því fyr-
ir tvítugt. 237 hafa fengið lifrarbólgu C og
þar af 92 fyrir tvítugt. Í byrjun árs 2016 var
ljóst að 168 þessara einstaklinga þurfa lyfja-
meðferð og 49 hafa þegar hafið slíka með-
ferð hjá SÁÁ og Landspítala þegar þetta er
skrifað.
Meðferðin á Sjúkrahúsinu Vogi er oft
upphaf að auknum lífsgæðum og var-
anlegu bindindi. Þegar sjúklingar undir
tvítugu koma til meðferðar í fyrsta sinn er
ekki hægt að vænta þess að nauðsynlegur
samstarfsvilji skapist eins oft strax og hjá
þeim fullorðnu. Margir hinna ungu eru
líka hálfþvingaðir til meðferðar í fyrstu
innlögn. Þrátt fyrir þetta næst oft góður
árangur í fyrstu meðferð og margur ung-
lingurinn kemur fljótt til endurinnlagnar
með breytt hugarfar. 1487 einstaklingar af
umræddum 2853 unglingum, eða 52%, hafa
einungis komið á Vog einu sinni og 83%
hafa verið þar þrisvar sinnum eða sjaldnar
frá 1996-2015.
Ekkert heilbrigðisvandamál er jafn al-
gengt og hættulegt fyrir unglinga og notk-
un vímuefna. Það er því fagnaðarefni að
áfengis- og vímuefnavarnir Íslendinga hafi
skilað svo góðum árangri að innlögnum
vegna áfengis- og vímuefnasjúkdómsins
hjá 15-19 ára ungmennum hafi fækkað um
rúmlega helming frá árinu 2002.
Admissions of adolescents at
Vogur have fallen by over 50% since 2002
Þórarinn Tyrfingsson MD
Head Physician at Vogur
thorarinn@saa.is
Innlagnir unglinga á Vog
helmingi færri nú en árið 2002
Þórarinn
Tyrfingsson
forstjóri á Sjúkrahúsinu Vogi
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
-
A
c
ta
v
is
5
1
8
0
0
2
Virkt innihaldsefni: Hver freyðitaa inniheldur 400 mg af dísúlfíram. Ábendingar: Áfengissýki. Skammtar og
lyagjöf: Fullorðnir: Byrjunarskammtur 800 mg daglega í 2–3 daga. Viðhaldsskammtur: 100–200 mg daglega eða
600–800 mg tvisvar í viku. Frábendingar: Ómeðhöndlaðir hjartasjúkdómar, háþrýstingur, staðfest geðrof, alvarlegar
vefrænar heilaskemmdir, alvarlegar persónuleikatruanir, áfengisneysla, ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju
hjálparefnanna. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í
sérlyaskrá – www.serlyaskra.is. Pakkningar og hámarksverð í smásölu (ágúst 2015): 400 mg, 50 stk: 10.538 kr.
Afgreiðsluflokkur: R. Greiðsluþátttaka: G. Markaðsleyfishafi: Actavis Group hf. Frekari upplýsingar: www.actavis.is,
s: 550 3300. Dagsetning síðustu samantektar um eiginleika lyfsins: 14. febrúar 2012. Ágúst 2015.
– 400 mg freyðitöurAntabus
Við áfengissýki