Fréttatíminn - 12.02.2016, Blaðsíða 12

ari öld hefur mjög dregið úr fram-
lögum til yngra fólks en greiðslur til
eldra fólks hafa hins vegar aukist.
Ungt fólk á aldrinum 25 til 39 ára
fékk þannig rúmum tveimur millj-
örðum minna í vaxta- og barnabæt-
ur árið 2014 en þessi hópur hefði
fengið ef bæturnar hefðu verið jafn
miklar og árið 2000 og skipting
milli aldurshópa sú sama. Á sama
tíma jukust greiðslur til fólks á
fimmtugsaldri um nærri 600 millj-
ónir króna og til fólks milli fimm-
tugs og ellilauna um nærri sömu
upphæð.
Fleiri öryrkjar og atvinnulausir
Í Fréttatímanum í síðustu viku kom
fram að hlutfallslega fleira ungt
fólk á Íslandi er á örorkubótum
en á Norðurlöndunum og munar
þar töluverðu. Það bendir til þess
að lífsbaráttan á Íslandi sé erfiðari
ungu fólki. Ekkert hefur skaðlegri
áhrif á heilsu fólks en basl. Í blað-
inu kom einnig fram að fleira ungt
fólk á Íslandi þiggur framfærslu frá
sveitarfélögum en á Norðurlönd-
unum.
Þegar kannað er hvernig atvinnu-
leysi skiptist milli aldurshópa kem-
ur í ljós að aukið atvinnuleysi hefur
mest bitnað á ungu fólki á aldrinum
25 til 39 ára. Um aldamótin voru um
1,2 prósent þessa aldurshóps á at-
vinnuleysisskrá en árið 2014 var
hlutfallið komið upp í 4,2 prósent.
Það er mun hærra hlutfall en meðal
elda fólks og miðaldra.
Áhrif þessa sjást einnig í hlutfalli
háskólamenntaðra á atvinnuleysis-
skrá. Í upphafi aldarinnar voru há-
skólamenntaðir aðeins um 7 pró-
sent atvinnulausra en þeir eru nú
um fjórðungur. Það má sjá af þróun
atvinnuleysis eftir menntun hverj-
ar áherslur stjórnvalda hafa verið.
Mest hefur dregið úr atvinnuleysi
meðal ómenntaðra og fólks með
iðn- eða starfsmenntun. Minna hef-
ur dregið úr atvinnuleysi háskóla-
menntaðra.
Það bendir til að áhersla stjórn-
valda taki ekki mið af raunveruleika
yngra fólks. Afstaða þeirra litast af
Sjónarmiðum sjötugra.
Óréttlætið mölvar flokkana
Þegar allt þetta er dregið saman er
augljóst að skarð hefur myndast
milli kynslóða í samfélaginu. Það
sést á viðhorfum til stjórnmála-
flokka og annarra samfélagsmála
og í vaxandi landflótta. En það sést
ekki síður í því hversu ólík þróun
tekna, eigna og annarra efnahags-
þátta hafa verið milli aldurshópa
frá aldamótum. Skilin eru skýr og
afgerandi. Segja má að fólk yfir fer-
tugu búi nú við betri kjör að flestu
leyti og enn frekar fólk yfir fimm-
tugu.
En raunveruleiki fólks undir fer-
tugu er allt annar. Yngra fólkið býr
við lakari kjör að flestu leyti en ungt
fólk gerði fyrir fimmtán árum. Þessi
efnahagslegi raunveruleiki hefur
ekki aðeins getið af sér efnahagslegt
óréttlæti heldur líka myndað gjá í
afstöðu til samfélagsmála. Óréttlæt-
ið er að mölva niður gamla flokka-
kerfið og dregur jafnframt úr getu
þess til að bregðast við. Það virð-
ist lokað inni meðal eldra fólks og
ekki geta séð né brugðust við vanda
yngra fólks.
Barna- og vaxtabætur ungra lækka
Breyting á barna- og vaxtabótum frá 2000–2014 samkvæmt skattafram-
tölum. Milljónir króna á verðlagi dagsins í dag.
1.000
800
600
400
200
0
-200
-400
-600
-800
-1.000
-1.200
-1.400
-1.600
-1.800
-2.000
-2.200
< 24 ára 25–39 ára 40–49 ára 50–66 ára 67+ ára
-205
milljónir
-1.472
milljónir
-577
milljónir
-267
milljónir -119
milljónir
-11
milljónir
+867
milljónir +708
milljónir
+102
milljónir-27
milljónir
Samtals
-232
milljónir
Samtals
+599
milljónir
Samtals
+588
milljónir
Samtals
+91
milljón
Samtals
-2.049
milljónir
Breytingar á ráðstöfunartekjum aldurshópa eftir skatta frá 2011 til 2014 þegar gert
er ráð fyrir húsaleigu hjá yngstu aldurshópunum. Einstaklingur í stúdíóíbúð með
meðaltekjur síns aldurshóps (<24 ára), par með 75 prósent af tekjum síns aldur-
shóps í tveggja herbergja íbúð (25–34 ára) og par með 75 prósent af tekjum síns
aldurshóps í fjögurra herbergja íbúð (35–39 ára).
Húsaleiga étur upp hækkun launa
15
10
5
%
-5
-10
-15
-20
-25
< 24
ára
-25,5%
25–29
ára
-7,0% -5,4% -5,8%
30–34
ára
35–39
ára
40–44
ára
45–49
ára
50–54
ára
55–59
ára
67+
ára
60–66
ára
+5,6% +4,7%
+2,9% +6,8%
+14,2%
+10,5%
aldrinum 25 til 39 ára, foreldra-
kynslóðin, hafa líka dregist saman.
Það er ekki fyrr en meðal fólks
eftir fimmtugt sem eignastaðan hef-
ur batnað frá aldamótum og fram til
2014. Hjá allra elsta fólkinu hefur
hún síðan batnað enn meira. Það
er eiginlega eini hópur sem býr í
dag við mun betra eiginfjárstöðu
en um aldamótin. Miðaldra fólk hef-
ur meira umleikis en skuldar líka
meira. Yngsta fólkið hefur minna
umleikis og skuldar þar af leiðandi
minna. Stór hluti þess hefur ekki
efni á að taka þátt í séreignastefnu
gömlu flokkanna. Hún hentar eldra
fólki en ekki yngra.
Húsaleigan étur upp tekjurnar
Þar sem stór hluti ungs fólks er á
leigumarkaði bitnar mikil hækkun
húsaleigu hart á ungu fólki. Opin-
berar upplýsingar um leiguverð
liggja ekki fyrir hjá Þjóðskrá nema
aftur til 2011. Frá þeim tíma og fram
til 2014 jukust ráðstöfunartekjur
ungs fólks á aldrinum 25 til 39 ára
sáralítið ef nokkuð. Að teknu til-
liti til hækkunar leiguverðs lækk-
aði ráðstöfunarfé þessa hóps hins
vegar um 5 til 8 prósent á sama tíma
og ráðstöfunartekjur miðaldra fólks
hækkuðu um 5 til 10 prósent.
Þrátt fyrir að almenna og mikla
hækkun húsaleigu hafa stjórnvöld
verið treg að til að verja fjármunum
til húsaleigubóta. Það sýnir vel áhrif
Sjónarmiða sjötugra á íslenskt sam-
félag. Auk húsaleigubóta eru náms-
lán, fæðingarorlof og barnabætur
ríkustu hagsmunamál yngra fólks.
Eins og fram kom í úttekt Frétta-
tímans fyrir tveimur vikum verja
Íslendingar mun lægri upphæðum
í fæðingarorlof og barnabætur en
aðrir Norðurlandabúar.
Þegar endurgreiðslur út úr ís-
lenska skattkerfinu eru skoðaðar
kemur í ljós að það sem af er þess-
Í raun má segja að
allir flokkarnir séu í
sambærilegri stöðu.
Þeir hafa veikst svo
mjög að innra með
þeim býr ekki lengur
þróttur til að finna
leið út úr vandanum.
Lækkun heildar Hækkun/lækkun aldursflokks
12 | fréttatíminn | Helgin 12. febrúar–14. febrúar 2016
samstarfs-
aðilar
www.verkogvit.is
stórsýningin
Verk og vit
2016 Íslenskur byggingariðnaður,
skipulagsmál og
mannvirkjagerðLaugardalshöll 3.–6. mars
Nánari upplýsingar á
verkogvit@verkogvit.is
og í síma 514-1430
sýning
ráðstefna
Viðburðir
PORT HÖNNUN