Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Blaðsíða 21

*

1
*
fræðinga. Styrkur hjúkrunarfræðingsins í samfélag-
inu byggist fyrst og fremst á þeim löngu, oft áralöngu
samskiptum sem hann hefur haft við einstaklinginn
og fjölskyldu hans og þekkingu hans á styrkleika
])eirra og veikleika. Hann veit hvers hægt er að ætlast
til af aðstandendum þegar um langvarandi veikindi
er að ræða. Hann veit hvort móðir þarf aðstoð eða
sérstaka hjálp við að sinna barni sínu.
Hann veit og skynjar hvort fjölskyldan er mót-
tækileg fyrir fræðslu og leiðbeiningu. Þetta er mjög
mikilvægur þáttur í hjúkrun í samfélaginu og því
mikilvægt að hjúkrunarfræðingar og læknar, sem
sinna þessum einstaklingum síðan annars staðar í
kerfinu (t.d. á sjúkrahúsum), geri sér grein fyrir
hversu mikilvægar upplýsingar hjúkrunarfræðingsins
eru, hve samband milli hjúkrunarfræðingsins og
skjólstæðingsins er oft náið, hversu vel hjúkrunar-
lræðingurinn þekkir allar aðstæður félagslegar,
andlegar og líkamlegar og hversu mikla hjálp og upp-
lýsingar hægt er að veita við hjúkrun. Þessar upplýs-
ingar skipta ekki minna máli heldur en sérfræðileg
littekt á einu ákveðnu líkamskerfi eða stutt innlit sér-
fræðings sem ekki hefur séð einstaklinginn eða fjöl-
skylduna áður.
Hjtiknm sjúklinga í samfélaginu nú á dögum
I lögum um heilbrigðisþjónustu nr. 97/1990 segir svo
um heilsugæslu.
„Heilsugæsla merkir í þessum lögum heilsuvernd-
arstarf og allt lækningastarf, sem unnið er vegna heil-
hrigðra og sjúkra, sem ekki dveljast á sjúkrahúsum.“
I 19. grein laganna segir: „A heilsugæslustöð eða í
tengslum við hana skal veita þjónustu eftir því sem
við á og hér segir:
1. Almenn læknisþjónusta, hjúkrunarþjónusta,
sjúkraþjálfun, iðju])jálfun, vaktþjónusta, vitj-
anir og sjúkraflutningar.
2. Lækningarannsóknir.
3. Sérfræðileg læknisþjónusta, tannlækningar og
læknisfræðileg endurhæfing.
4. Heimahjúkrun.
5. Heilsuvernd. Aðalgreinar heilsuverndar eru:
Heilbrigðisfræðsla í fyrirbyggjandi tilgangi.
Mæðravernd.
Ungbarna- og smábarnavernd.
Heilsugæsla í skólum.
Onæmisvarnir.
Berklavarnir.
Kynsjúkdómar.
Geðvernd, áfengis-, tóbaks- og fíkniefnavarnir
Sjónvernd.
Heyrnarvernd.
Heilsuvernd aldraðra.
Hópskoðanir og skipulögð sjúkdómaleit.
Félagsráðgjöf, þ.m.t fjölskyldu- og foreldraráð-
gjöf-
Umhverfisheilsuvernd.
Atvinnusjúkdómar, sbr. og lög nr. 46/1980
Slysavarnir.“
Segja má að lögin um heilsugæslu séu úrelt, að
minnsta kosti sá hluti þeirra sem fjallar um heilsuvernd.
Flestar heilsugæslustöðvar sinna aðeins hluta af
því sem talið er upp á ofangreindum hsta. Allar stöðv-
ar sinna almennri læknisþjónustu og hjúkrunarþjón-
ustu, nokkrar stöðvar bjóða vaktþjónustu. Sjúkra-
þjálfun og iðjuþjálfun hefur ekki verið til staðar á
stöðvunum fyrr en fyrir u.þ.b. mánuði að ákveðið
var að ráða sjúkraþjálfara í eina stöðu sem skiptist
milli tveggja heilsugæslustöðva. Þetta er tilraun sem
standa á í eitt ár. Heimahjúkrun er á öllum heilsu-
gæslustöðvum eins ungbarna- og smábarnavernd og
heilsugæsla í skólum. Einnig er farið að sinna mæðra-
vernd á flestum stöðvum. Öðrum liðum, sem taldir
eru upp undir heilsuvernd í lögunum, er almennt
ekki sinnt af heilsugæslustöðvum.
Það hversu yfirgripsmikil „heilsuverndin“ er í
lögunum hefur valdið því að stöðvarnar hafa sniðið
sér stakk eftir vexti og ráðið því sjálfar hve mikið
þær leggja af mörkum til annarra þátta en þeirra sem
áður eru upp taldir. Margir hafa lýst þeirri skoðun
sinni að heilsugæslan sé ruslakista sem öllu er hent í
sem ekki er vitað hvar eða hver á að sinna. Þetta
hefur haft í för með sér að starfsmenn heilsugæslunn-
ar eru oft ósáttir við hlutskipti sitt og finnst þeir ekki
standa sig í starfi þar sem gefst ekki tækifæri til að
sinna nema broti af því sem þeim er ætlað og mögu-
leiki á sérhæfingu er oft lítill þar sem starfssviðið er
yfirgripsmikið. Af 14 stöðvum á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu eru 3 sem ekki sinna allri þjónustu á sínu
svæði og er skýringin annaðhvort aðstöðuleysi eða of
lítil mönnun. Aðgengi að ])jónustunni er misjafnt og
fer eftir ákvörðun á hverri stöð fyrir sig. Stöðvarnar
vinna því hver á sinn hátt og má ef til vill segja að
það sé aðalókosturinn, að ekki sé meira samræmi í
þjónustunni.
Framtíðarsýn
Þó upphaílega hafi mér verið falið að fjalla um fram-
tíðarsýn í hjúkrun í samfélaginu er hjúkrun og kerf-
ið, sem unnið er í, svo tengt að erfitt er að greina þar
á milli og mun ég því fjalla um það sem eina heild.
Heilsugæslan ])arf stefnumörkun 5 - 10 ár fram í
tímann þar sem friður gefst til að vinna að þeim mál-
um sem hrenna á. Islensk heilbrigðisáætlun er rit sem
gefið var út í kjölfar þingsályktunar sem samþykkt
var á Alþingi 19. mars 1991 og lýsir í raun því sem
ég tel að heilsugæslan eigi að einbeita sér að. Þar
kemur fram ákveðin stefnumörkun þar sem Alþingi
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. TBL. 73. ÁRG. 1997
85