Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Blaðsíða 49

enda en auk þess eru vinnuveitendur öflugri en stétt-
arfélög. Til að styðja kröfur um jöfn laun mætti nota
fólk sem er sérfrótt um starfsmat með því að sýna að
í störfum felist sambærileg vinna. Slík sérþekking
kemur einkum að gagni ef sérfræðingar byggja mat
sitt á þekkingu þeirra sem raunverulega sinna bjúkr-
un og ef þeir nota sérþekkingu sína ekki aðeins til að
taka mið af áliti hjúkrunafræðinganna heldur einnig
til að hjálpa þeim til að skilja hvernig matið fer fram.
Slíkir sérfræðingar geta aðstoðað við að sýna hvert
umfang starfsins er; hæfni, fyrirhöfn og ábyrgð sem
þarf til að skila verkinu. Það er síðan hlutverk stéttar-
félagsins að semja um verðmæti vinnunnar þótt stétt-
arfélagið ætti einnig að taka þátt í að velja og beita
starfsmatskerfum. Þannig þarf starfsmat ekki að
vera leið til að útiloka stéttarfélagið frá umræðunni
heldur mætti fremur nota það sem afl, verkfæri til að
styðja kröfur. Þó verður að tryggja að sú sé raunin
og að allir hlutaðeigandi skilji hvað í starfsmati felst.
2. Sé kerfisbundið starfsmat ekki tekið upp eru
fáar leiðir færar til að breyta gildandi reglum. I Kan-
ada í það minnsta nota flestir stærri vinnuveitendur
einhvers konar starfsmatskerfi sem öll eru gölluð eins
og gagnrýnendur hafa bent á. Ef endurskoðað starfs-
mat verður ekki liður í haráttunni munu of margar
konur þurfa að húa við starfsmats-
kerfi sem ýta undir stigskipun og
byggja á karlmannlegum gildum í
starfi og ýmist fela þannig eða vanmeta
störf kvenna. Framangreind dómsmál,
er varða launajafnrétti, hafa þvingað
vinnuveitendur í Ontario til að móta
nýjar reglur um starfsmat fyrir hjúkr-
unarfræðinga og þær munu gilda löngu
eftir að konur teljast hafa náð launa-
jafnrétti.
Haldimand-Norfolk-máhð var fyrsta
málið í Kanada þar sem „stefnt er út
af launajafnréttismálum“. I úrskurði sínum var dóm-
stóllinn sammála sérfræðingum um að með ókyn-
bundnu samanburðarkerfi megi „varpa ljósi á og meta
eiginleika starfa, einkum kvenna, sem hafa alla tíð
verið vanmetin eða ósýnileg“. Dómstóllinn tekur
skýrt fram að kynjamisrétti getur komið í ljós á ýms-
um stigum ferhsins; við upplýsingaöflun um starfs-
stéttir, við val og skilgreiningu á þáttum sem starfsstétt-
ir kunna að vera metnar eftir og við sjálft starfsmatið.
Dómstóllinn samþykkti að kynjamisrétti gæti
komið fram við val á þáttum sem mat er grundvallað
á, aðferðum við val á þessum þáttum og hvernig unn-
ið er úr því sem finnst. Samkvæmt úrskurði í máh
Haldimand-Norfolk „mynda fjórir þættir ókyn-
bundið samanburðarkerfi“.
Nákvæm söfnun upplýsinga um störf sem leiðir til
aðferðar við að ákvarða með hvaða hætti slíkar upp-
lýsingar eru metnar, svo og aðferðar við að ákvarða
gildi starfa og við samanburð.
Þessu er lýst frekar á eftirfarandi hátt:
A. Nákvæm söfnun upplýsinga um starf
1. Hvert er starfssviðið á vinnustað?
2. Eru störf kvenna gerð sýnileg?
3. Er hæfni, fyrirhöfn, áhyrgð og vinnuskilyrðum
gerð nákvæm skil í reglunum?
4. Er upplýsingum safnað á sambærilegan hátt?
B. Aðferðir við að ákvarða verðmæti
1. Getur aðferðin ákvarðað verðmæti starfsins
sem er innt af hendi?
2. Er val á undirþáttum ókynbundið?
3. Eru öll þrep innan þáttar ókynbundin?
4. Er heildarmat ókynhundið?
C. Beiting aðferðar
1. Er aðferðin notuð á sambærilegan hátt?
2. Ef skipuð er nefnd eiga Jiá allir hlutað
eigandi aðilar fulltrúa í henni?
3. Ef skipuð er nefnd hafa Jiá allir fulltrúar
nægilega Jiekkingu á vinnunni og á kynjamis
rétti?
4. Er ákvarðanatöku Jiannig hagað að
kynjamisrétti sé útilokað?
5. Var kerfisbundið misrétti greint með aðferðinni?
í lírskurdi sínum var dóm-
stóllinn sammála sér-
frxdingum um aó med
ókynbundnu samanburðar-
kerfi megi „varpa Ijósi á og
meta eiginleilta starfa,
einkunt kvenna, sem kafa
alla tíð verið vanmetin eða
ósýnileg^.
Þessu næst úrskurðaði dómstóllinn
að gildi, sem fela í sér misrétti gegn
konum, var að finna í öllum þáttum
reglnanna. „Misrétti á einu Jircpi
merkir að reglurnar í heild eru ekki
kynhlutlausar.“ Þótt dómstóllinn hafi
úrskurðað að engar reglur um mat
væru, eðh sínu samkvæmt, lausar við
gildismat væri mögulegt að draga úr
misrétti gagnvart konum. ,,Með Jiví að
skilgreina og meta störf með kerfis-
bundnum hætti vinnur samanburðar-
kerfi gegn huglægu mati og fullyrðing-
um við starfsmat sem hafa alla tíð átt Jiátt í því laun-
misrétti sem starfandi konur hafa húið við.“
Dómstóllinn úrskurðaði einnig að ekki dygði að
benda á einhver dæmi um störf kvenna, að hafa kon-
ur með í nefndum eða við þróun hagtalna. Urskurð-
urinn var í reynd samhljóða sérfræðingum um að
hagtölur væru hka ,,aíleiðing huglægs mats og full-
yrðinga“ og í honum var bent á að hagtölur „yrðu að
vera hluti af virku og umsömdu ferli sem verður að
eiga sér stað milli aðila“. Með Jiessum hætti viður-
kenndi dómstóllinn að starfsmat er ekki aðeins hlut-
læg mæliaðferð heldur umsamið ferh sem er notað til
þess að ákvarða verðmæti. Dómstóllinn tók J>að skýrt
fram að núgildandi starfsmatsaðferðir væru markað-
ar kynjamisrétti í öhum Jiáttuin og gera yrði sérstak-
ar ráðstafanir á hverju stigi hæði til Jiess að gera
störf kvenna sýnileg og meta Jiau að verðleikum.
Hugmyndirnar væru gallaðar í meginatriðum og þær
þyrfti að endurskoða frá grunni.
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2.TBL. 73. ÁRG. 1997
113