Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Blaðsíða 10

getur hann óafvitandi ýtt undir ofbeldi ef hann hýr
ekki yfir nægilegri þekkingu á þessu sviði. Sérstak-
lega vantar ])jálfun í samskiptum og sjálfsvörn að
mati viðmælenda. Þeir voru lleiri sem höfðu trú á
samskiptatækni en sjálfsvörn og töldu að það væri í
verkahring öryggisvarða og lögreglu að standa í lík-
amlegum átökum við sjúklinga og skjólstæðinga enda
væri faglegt samhand starfsmanns við sjúkling eða
skjólstæðing í hættu ef starfsmaðurinn þyrfti að heita
slíku valdi.
Alvarlegar árásir eru í öl'ugu hlutfalli við magn
fræðslu (Rosenthal o.fl., 1992) og í könnun, sem
Lanza, Kayne og Hicks gerðu 1994, kom í ljós að
hjúkrunarfræðingar á geðdeildum, sem höfðu orðið
fyrir oflieldi af hálfu sjúklinga, höfðu fengið mark-
tækt minni þjálfun í forvörnum gegn ofbeldi en
hjúkrunarfræðingar sem ekki höfðu orðið fyrir
ofljeldi.
A deildum, þar sem hætta er á ofbeldi gagnvart
starfsfólki, þarf að hjóða öllu starfsfólki viðeigandi
fræðslu með reglulnindnu millibili.
Fræðsluefni fyrir starfsfólk vegna forvarna og við-
hragða við ofbeldi þarf að innihalda eftirtalda þætti:
• Andlega, líkamlega og félagslega áhættuþætti
ofbeldis.
• Hegðunaráhendingar ofbeldis, s.s. líkams-
beitingu, málfar, hreyfingu.
• Viðbrögð við ofbeldi eða yfirvofandi ofbeldi,
s.s. aðferðir til að dreifa athygli sjúklinga og
forðast ofbeldi, lyfjagjöf, aðferðir til að forð-
ast áverka, aðferðir við að liemja sjúklinga.
• Umhverfisþætti sem hafa áhrif á ofbeldi, s.s.
biðtíma, afþreyingu, upplýsingar og
samskipti, skipulag umhverfis.
• Upplýsingar um ráðgjöf og stuðning fyrir
þolendur ofbeldis.
• Hlutverk öryggisvarða og lögreglu.
• Oryggistaíki og reglur.
• Persónulég öryggisatriði.
• Reglur um skráningu.
Með reglubundinni fræðslu er viðurkennt að
vandamálið sé fyrir hendi og að þekking starfsfólks
hafi áhrif á það og hversu alvarlegt það er. Þar sem
gert er ráð fyrir oflieldi og viðeigandi varúðarráð-
stafanir eru gerðar er minna um ofbeldi. Aðrar for-
varnir felast þar í að hafa nægilegan starfsmanna-
fjölda svo einstaklingur, sem hefði hug á ofbeldi, sjái
að sér. A þessum stöðum telja starfsmenn að í fjöld-
anum felist fyrsta forvörn.
Viðbrögð við ofbeldi - byggja á maimviti
og tækni
Forvarnir og samskiptahæfni duga ekki alltaf til að
fjarlægja oflieldi úr umhverfi starfsfólks heilhrigðis-
og meðferðarstofnana. Öryggisreglur þurfa því að
taka hæði til forvarna og viðbragða við oflieldi. 1
þeim þarf að koma fram hlutverk fólks el' til olheld-
is kemur. Hvernig það á að haga sér við mismunandi
kringumstæður.
Algeng tækni, sem notuð er til að bæta öryggi
starfinanna, er:
• Öryggishnappar. Að þeim er takmarkað gagn
ef þeir hanga þar sem ekki næst til þeirra
þegar á þarf að halda.
• Eftirlitsmyndavélar. Ef enginn fylgist með því
sem fram fer á skjánum er lítið hald að þeim.
• Einkenniskort starfsmanna. Einkum gagnleg
ef þau eru nýtt sem aðgangskort líka. Geta
þó gefið hugsanlegum oflieldismönnum of
miklar upplýsingar um starfsmanninn.
• Aðgangsliindranir utanaðkoinandi inn á deild.
• Viðvörun í upplýsingakerfi ef einstaklingur er
þekktur að því að beita oflieldi
Eftir að oflieldi hefur átt sér stað verður að að-
stoða starfsmann við að vinna úr andlegum- og
líkamlegum afleiðingum þess.
Ef ekki er skráð, gerist í rauninni ekkert
Vanskráning á ofheldi er algengt vandamál. Af
þeim sökum er erfitt að afla nákvæmra upplýsinga
um umfang ofbeldis.
Hjá Vinnueftirliti ríkisins (1996) fengust þær upp-
lýsingar að tilkynningar frá heilhrigðis- og meðferð-
arstofnunum um venjulegt líkamlegt oflieldi gagnvart
einstaklingum væru fáar. llins vegar hringir fólk oft
og kvartar undan andlegu ofbeldi á sínuin vinnustað
en sendir ekki formlegar tilkynningar.
Við samantekt á ofangreindum gögnum frá Vinnu-
eftirlitinu kom í ljós að á árunum 1990-1995 voru
sendar inn alls 38 tilkynningar frá heilbrigðisstofn-
unum og meðferðarstofnunum fyrir fatlaða af land-
inu öllu.
Flestar tilkynningar voru frá tveimur stofnunum,
meðferðarstofnun fyrir fatlaða og af geðdeildum á
einum spítala. Flestir þeirra, sem tilkynningar bárust
um, hófu störf að nýju innan sjö daga.
Ljóst er að tilkynningar til Vinnueftirlits ríkisins
um oflieldi gagnvart starfsfólki heilbrigðis- og með-
ferðarstofnana eru aðeins lítill hluti þess sem skráð
er á stofnununum og ennþá minna hlutfall þess of-
beldis sem raunverulega á sér stað.
Það vantar hetri leiðbeiningar eða reglur um
hvaða tilkynningar skal senda til Vinnueftirlitsins.
Með því að skilgreina oflieldi gagnvart starfsfólki á
heilhrigðis- og meðferðarstofnunum sem vinnuslys er
líklegt að skráning batni.
Nokkur atriði eru talin skýra vanskráningu öðr-
um fremur. Ahersla á J)jálfun starfsfólks til að fyrir-
hyggja vandann er að mati Kinross (1992) óbein
skilahoð um að orsaka ofbeldisins sé að leita hjá
starfsfólki, í vanþekkingu Jiess, viðhrögðum eða við-
74
TI'MARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. TBL. 73. ÁRG. 1997