Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Síða 47

meinatækna, binda miklar vonir við notkun á starfs-
mati í þessum tilgangi. Þau hafa m.a. látið þýða og
staðfæra kynhlutlaust starfsmatskerfi frá Kanada til
þess að hjúkrunarfræðingar geti nýtt sér kerfið í
samningum um kaup og kjör á vinnustöðum.
Starfsmat og kjarasamningar
Starfsmat er notað til meta einstök störf og starfsheiti
og ef nota á starfsmatskerfi, t.d. til að ákveða röðun
í launaflokka hjá ákveðnum atvinnurekanda, þarf að
nást samstaða milli stéttarfélaga, starfsmanna og
stjórnenda um val og notkun á starfsmatskerfinu.
Þetta getur valdið miklum vandamálum á vinnustöð-
um þar sem um er að ræða marga starfshópa og aðild
margra stéttarfélaga að máhnu. Því hefur verið bent
á að það geti verið mjög erfitt að nota starfsmat til
launaákvörðunar í kjarasamningum þar sem um er
að ræða starfsmenn í mörgum mismunandi stéttarfél-
öguni. Hins vegar geti starfsinat komið að miklu gagni
ef launakerfið breytist og launaákvarðanir færist í
meira mæli til einstakra stofnana. Þetta er m.a.
ástæða þess að sænskir hjúkrunarfræðingar hinda
jafnmiklar vonir við starfsmat og raun er því þeir
búa við launakerfi þar sem laun hvers félagsinanns
ráðast eingöngu í samningum á viðkomandi vinnu-
stað.
Kostir og gallar kerfisbiuidins starfsmats
Mikið hefur verið rætt og ritað um kosti og galla á að
nota kerfisbundið starfsmat til launaákvarðana og
sýnist sitt hverjum. Þeir sem tala fyrir því benda
m.a. annars á þá staðreynd að með notkun á kerfis-
bundnu starfsmati sé hægt að samræma launaröðun
innan fyrirtækja/stofnana og gera allar launaákvarð-
anir sýnilegri. Einnig benda þeir á það að með kyn-
hlutlausu starfsmati sé unnt að bera saman verðmæti
ólíkra starfa, t.d. hefðbundinna karla- og kvenna-
starfa, og með því sé einnig unnt að taka tillit til og
meta ýmsa þætti í störfum kvenna sem hefur verið
horft fram hjá og hafa hingað til verið vanmetnir
bæði af konum og körlum. Þeir sem tala gegn notkun
á kerfisbundnu starfsmati til launaákvarðana benda
m.a. á þá staðreynd að þó að kerfisbundið starfsmat
hafi á sér yfirbragð vísinda fylgi því alltaf töluvert
huglægt mat, að með starfsmati séu menn að leita að
hinum eina sannleika sem sé í raun og veru ekki til.
Framkvæmd á kerfisbundnu starfsmati sé einnig
Jiung í vöfum og kostnaðarsöm og ef framkvæmdinni
er á einhvern hátt ábótavant þá verði niðurstöðurnar
ekki áreiðanlegar. Einnig hefur verið bent á að lík-
legt sé að kerfisbundið starfsmat vanmeti störf há-
skólamenntaðra starfsmanna vegna Jiess að það sem
einkenni störf háskólamanna fremur en annarra sé
krafa um hæfni, viðhorf, hugarfar og frammistöðu
einstaklingsins frekar en krafa um |>að að leysa
ákveðin verkefni. Kerfisbundið starfsmat mælir hins
vegar ekki hæfni einstakra starfsmanna heldur að-
eins þær kröfur sem starfið gerir til Jiess sem leysir
Jiað af hendi.
Getur starfsmat nýst hjúknmarfræðingum í
baráttu fyrir bættum kjörum?
Við Jiessari spurningu er ekkert einhlítt svar. Ymis-
legt bendir Jió til Jiess að Jiekking og notkun á starfs-
mati í einni eða annarri mynd muni Jjegar til lengd-
ar lætur nýtast hjúkrunarfræðingum í Jjeirra kjara-
baráttu. Starfsmat getur t.d. hjálpað hjúkrunarfræð-
ingum að meta sín eigin störf og Jjannig styrkt Jjá í
baráttu sinni fyrir bættum kjörum. Einnig er hugsan-
legt að nota starfsmat sem tæki til að bera saman ólík
stöi-f, t.d. þegar jafnlaunamál eru rekin fyrir dóm-
stólum. Ef launaákvarðanir færast í meira mæli frá
miðstýrðum kjarasamningum til stofnana og fyrir-
tækja þá kann að vera nauðsynlegt að hafa kerfi til
að meta ólík störf innan sömu stofnunar. Starfsmat
sem tæki til launaákvörðunar er Jjó ýmsum vankönt-
um háð eins og komið hefur fram hér að framan og
Jjví ættu menn ekki að binda of miklar vonir við það
að í starfsmati sé að finna einhverja varanlega lausn
á launamuni kynjanna.
Vigdís Jónsdóttir, hagfrœðingur
Félags íslenskra hjúkrunarfrœðinga
Ármúla 8 • 108 Reykjavík • 588 9000
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐING A 2. TBL. 73. ÁRG. 1997
111