Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Blaðsíða 8

Ofbeltli gagnvart starfsfólki stofnunar getur skað-
að ímyntl hennar út á við, meðal almennings og vænt-
anlegra starfsmanna og sjúklinga. Afleiðingarnar eru
erfiðleikar við nýráðningar og minni festa í mönnun
(Hunter og Carmel, 1992).
Fjárhagslegur kostnaður af völdum ofljeldis getur
verið umtalsverður. Neikvæða ímynd stofnunar í huga
starfsfólks og almennings er erfitt að meta til fjár.
Fæstar kannanir á oflieldi gagnvart starfsfólki stofn-
ana kanna beinan og óheinan kostnað vegna þess,
enda er það ákaflega erfitt og yfirleitt um afturvirkar
kannanir að ræða. Kostnaður felst í útgjöldum vegna
meðferðar og veikindadaga starfsfólks, vegna ofljeld-
is sem það hefur orðið fyrir og vegna hugsanlegra
skaðaliótamála starfsfólks gegn stofnun sinni eða
sjúklingi. Þá má ekki gleyma kostnaði vegna nýráðn-
inga hjúkrunarfræðinga sem getur numið hundruð-
um þúsunda ef um mjög sérhæfða starfsemi, s.s. á
slysadeildum, er að ræða (Ingibjörg Þórhallsdóttir,
1995).
Áhættuþættir og vtsbendingar ofbeldishegðunar
Arásargirni og ofbeldishegðun á rætur að rekja til líf-
fræðilegra, félagslegra og andlegra þátta auk um-
hverfisþátta. Sjúkdómsgreiningar og vísbendingar,
sem oftast tengjast ofheldishegðun, eru áfengis- og
fíkniefnaneysla, geðsjúkdómar og persónuleikatrufl-
anir (Brayley, 1994; Hansen 1994), fyrri ofbeldis-
hegðun og áverkar af völdum ofheldis (Keep og
Gilbert, 1995).
Ein mikilvægasta vísbending um hugsanlega
ofljeldishegðun er saga um ofbeldi (Murray og
Snyder, 1991). Aðrar víshendingar eru núverandi
hegðun, líkamsbeiting, tal og hreyfingar. Ofbeldis-
menn eru oft með ljótan munnsöfnuð og móðganir,
hávaðasamir, reiðir og liótandi áður en þeir ráðast til
atlögu. ,
Hansen (1994) telur að athugult starfsfólk á
slysadeild geti „fundið“ 75% þeirra sjúkhnga, sem
líklegir eru til oflteldis, og brugðist við með fyrir-
hyggjandi aðgerðum, Og í rannsókn Fagan-Pryor,
Femea og Haher (1994) töldu 95% af 211 starfsmönn-
um á hjúkrunarsviði á geðdeildum og almennum
deildum á sjúkrahúsi í miðvesturríkjum Banda-
ríkjanna að ofbeldi væri fyrirsjáanlegt ýmist oft eða
alltaf. A slíkum deildum eru algengar kringumstæður
ofbeldis þegar starfsfólks „ræðst“ inn á persónulegt
yfirráðasvæði sjúklings, oft honum að óvörum.
Aðrir þættir, sem hafa áhrif á ofbeldi, eru um-
hverfisþættir, s.s. langur hiðtími, ónóg aíjireving,
ófullnægjandi upplýsingar og útskýringar, fjöldi sem
híður á hiðstofu, áverkar af völdum oflieldis og reiði
sjúklings, auk þessa eru meðvirkandi þættir aðgengi
inn á slysadeildir, hönnun þeirra, staðsetning með-
ferðarherbergja, þreytt eða óreynt starfsfólk svo eitt-
hvað sé nefnt (Pane, Winiarski og Salness, 1991;
Anglin, Kyriacou og Ilutson, 1995).
Hvað er ofbeldi gagnvart starfsfóHd?
Oíheldi er eitt þeirra hugtaka sem verður að skil-
greina til að tryggja sama skilning allra. I þessari um-
fjöllun þýðir ofljeldi athafnir sem valda annarri
manneskju sársauka, andlegum eða líkamlegum
meiðslum, án tillits til þess hvort um er að ræða *
ásetning eða ekki.
Af samtölum við starfsfólk heilbrigðis- og meðferð-
arstofnana má ráða að starfsfólkið upplifir ofbeldi
eftir eðli þeirrar stofnunar/deildar sem ofbeldið fer
fram á.
Umburðarlyndi gagnvart oflieldi virðist vera
meira ef starfsfólk væntir hegðunarinnar vegna sjúk-
dóms sjúklingsins. Það er því huglægt mat hvenær
einstaklingur er ógnandi eða dónalegur og starfsfólk
hefur ólík viðhorf til þess hvað það lætur hjóða sér
á Jtví sviði.
Skyldur starfsfólks gagnvart ofheldishneigðum
einstaklingum velta að mati ]>ess á orsökum hegðun-
arinnar og þeirri áhættu sem sjúklingur eða aðrir eru
í, ef sjúklingi er neitað um meðferð vegna hegðunar
sinnar. ‘
Sjúkhngar, sem koma á hráðamóttöku eða slysa-
dedd eru oft undir áhrifum áfengis eða eiturlyfja.
Gagnvart ofljeldi Jjessara einstaklinga er lítið um-
burðarlyndi og starfsfólk er oft hrætt við ógnandi
framkomu og ofl>eldishegðun. Viðurlögin felast í því
að fólki er neitað um þjónustu ef slíkt telst óhætt
vegna ástands einstaklingsins, og kallað er á lögreglu.
Á bráðamóttöliu
„Þó viðkomandi sé grófur í kjaftinum og stórorður,
þetta eru bara veikir einstaklingar svo maður tekur
Jjað ekki persónulega, J)á værum við ekki hér. En ég
set mörkin ef slegið er til mín. Eg myndi aldrei um-
hera J)að, jafnvel J)ó liægt væri að segja að sjúkling-
urinn vissi ekki hvað hann er að gera. Það er alveg
á hreinu. Það er ekki innifalið í vinnu hér að láta slá
til sín.“ (Hjúkrunarfræðingur) .
Umburðarlyndi starfsfólks gagnvart ofbeldi af
hálfu sjúklinga er meira á stofnunum J)ar sem ein-
staklingar staldra lengur við, svo sem á öldrunar- og
geðdeildum, almennum deildum og meðferðastofnun
fyrir fatlaða. Yfirleitt eru engin viðurlög við ofljeldi
á Jjessum deildum.
Á lijúkrunarheimili
„Þetta er aljækkt ineð Jiessa einstaklinga, J)essi nánu
tengsl sem eru milli heimilismanna og starfsfólks. Það
veldur ])ví að starfsmaðurinn leyfir sjúkhngnum
kannski meira en J)ar sem starfsmaðurinn þekkir
ekki sjúklinginn, og kvartar J)ví kannski ekki undan l
ógnun og áreiti, J)ví hann veit að einstaklingurinn er
sjúkur.“ (Hjúkrunarstjórnandi).
Á geðdeild
„Oíbeldi á deildinni er ekki vandamál enda telur fólk
72
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. TBL. 73. ÁRG. 1997