Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2006, Blaðsíða 5

FORMANNSPISTILL
„MÁLIÐ ÞOLIR ENGA BIГ
Á alþjóðadegi hjúkrunarfræðinga 12. maí, fæðingardegi
Florence Nightingale, ræddu hjúkrunarfræðingar um
allan heim áhrif mönnunar í hjúkrun á afdrif skjólstæðinga
sinna. Slagorðið var „Vel mannað verndar líf“ (Safe
staffing saves lives). Um allan heim er við sama vandann
að eiga, þ.e. skort á hjúkrunarfræðingum. Vandinn fer
vaxandi og bregðast verður við nú þegar.
Hér á landi
hefur legið fyrir
í sjö ár, eða frá
því að skýrslan
Mannekla í
hjúkrun kom
út árið 1999,
að stefndi í
mikinn vanda
ef ekkert yrði
að gert. Þá
þegar var Ijóst
að fjölga þyrfti
brautskráðum hjúkrunarfræðingum um
25% á ári hverju til að mögulegt væri
að manna heilbrigðisstofnanir þannig að
„besta heilbrigðiskerfi í heimi", eins og
ráðamenn segja gjarnan á hátíðarstundum,
standi undir nafni. Ef brugðist hefði
verið við og fjöldatakmörkunartalan í
hjúkrunarfræðideildum háskólanna hefði
verið hækkuð um 25% strax haustið 2000,
væri nú að brautskrást þriðji stækkaði
hópurinn og hjúkrunarfræðingum hefði
fjölgað um tæplega hundrað umfram það
sem varð. Eitt hundrað hjúkrunarfræðinga
vantar einmitt núna á Landspítala-
háskólasjúkrahús (LSH).
Mannekla í hjúkrun á bara eftir að aukast
á næstu árum ef ekkert verður að gert.
Um 40% starfandi hjúkrunarfræðinga hér
á landi eru fædd á 6. áratug síðustu
aldar. Verulegur hluti þeirra eru aðilar að
Lífeyrissjóði hjúkrunarfræðinga (LH) og
geta átt rétt til töku lífeyris skv. hinni
svokölluðu 95 ára reglu. Gera má ráð
fyrir að stór hluti þeirra nýti sér þennan
rétt enda starf hjúkrunarfræðinga erfitt og
viðhorf í samfélaginu almennt að breytast
þannig að fólk fer fyrr á eftirlaun en áður.
Fólk vill njóta lífsins án starfsskuldbindinga
á meðan það hefur heilsu til. Samkvæmt
upplýsingum frá LH höfðu á síðasta ári 105
hjúkrunarfræðingar á aldrinum 60-66 ára
þegar hafið töku lífeyris. Ef fram fer sem
horfir og hjúkrunarfræðingar nýta sér í æ
meira mæli rétt sinn til snemmtöku lífeyris
verður mannekla á heilbrigðisstofnunum
landsins slík, ef ekkert verður að gert,
að óhugsandi verður að veita viðunandi
heilbrigðisþjónustu.
Vandi margra vestrænna ríkja, þar sem
niðurskurður í heilbrigðisþjónustu hefur
viðgengist í mörg ár og jafnvel áratugi, er
sá að heilbrigðiskerfið og hjúkrunarstarfið
hefur ekki verið aðlaðandi í augum ungs
fólks sem er að velja sér ævistarf. Margar
þjóðir standa því frammi fyrir þeim vanda
að ungt fólk sækir ekki í hjúkrun. Við
íslendingar höfum enn ekki þrengt svo
að heilbrigðiskerfinu að við höfum fælt
ungt fólk frá því. Þannig sækja tvöfalt fleiri
stúdentar um nám í hjúkrunarfræði ár hvert
en fá rétt til að halda áfram námi skv. reglum
um fjöldatakmörkun. Þennan áhuga unga
fólksinsverðurað nýta.fjölganámsplássum
í hjúkrunarfræðideildunum nú þegar um
25% þannig að frá og með vori 2010
brautskráist um 150 hjúkrunarfræðingar
árlega hér á landi. Til slíkrar fjölgunar þarf
fjármagn. Hjúkrunarfræðideildirnar þurfa
fjárveitingar í samræmi við fjölda nemenda
og kostnað sem fylgir svo klínísku námi
sem hjúkrunarfræðin er.
Umræður um heilbrigðisþjónustu í æðstu
stjórnsýslu landsins hafa allt of oft verið
á þann veg að of mikið fjármagn fari í
heilbrigðisþjónustuna. Menn leyfa sér að tala
um „botnlausa hít“ eins og ekkert fáist fyrir
það fjármagn sem veitt er til heilbrigðismála.
Arðsemi heilbrigðisþjónustu ætti þó að vera
hverjum manni Ijós sem vill meta einhvers
færri veikindadaga, styttri sjúkahúslegu,
minni lyfjanotkun, færri ótímabær andlát
og betri líðan einstaklinga, svo eitthvað
sé nefnt. Stundum er talað þannig að
samkomulag sé um að fjárveitingar til
heilbrigðismála skuli aldrei fara yfir 10%
af vergri landsframleiðslu. Einhvers konar
glerþak hefur þannig myndast. Engin
opinber umræða um slíkt þak hefur þó farið
fram og almenningur virðist þvert á móti
vilja kosta því sem til þarf til að tryggja góða
heilbrígðisþjónustu fyrir alla landsmenn.
Leiða má líkur að því að niðurskurðar-
krafa sú, sem sett var á Landspítala-
háskólasjúkrahús í árslok 2003 og
leiddi til þess að fækka þurfti um 100
ársverk á sjúkrahúsinu, hafi verið þáttaskil
í starfseminni. Þau fimm misseri, sem
liðið hafa frá þessum niðurskurði, hafa
reynt verulega á þolrif starfsfólks og nú
virðist mælirinn fullur. Hjúkrunarfræðingar
sögðu hingað og ekki lengra á fjölmennum
fundi hjúkrunarráðs LSH 5. apríl síðast
liðinn. í ályktun, sem samþykkt var á
fundinum, segir m.a. að skortur á hjúkr-
unarfræðingum hafi nú þegar komið
niður á gæðum þjónustunnar og ógnað
öryggi sjúklinga. Skorað var á „ráðuneyti
heilbrigðis-, mennta- og fjármála, Háskóla
íslands og Háskólann á Akureyri sem og
heilbrigðisstofnanir landsins að taka nú
höndum saman um lausn vandans". Málið
þoli enga bið. Mikilvæg umskipti urðu
síðan í baráttunni fyrir öryggi sjúklinga á
LSH og gegn manneklu í hjúkrun 11. maí
sl. þegar á þriðja hundrað stjórnendur á
LSH, með forstjóra stofnunarinnar í broddi
fylkingar, gengu opinberlega til liðs við
hjúkrunarfræðinga og aðra starfsmenn í því
að vekja stjórnvöld til vítundar um alvarleika
manneklu í hjúkrun á LSH. í ályktun stjórn-
endanna segir m.a.: „Ógerlegt er að veita
bráðveikum sjúklingum mannsæmandi
þjónustu, gangainnlagnir eru viðvarandi,
ekki tekst að manna bráðnauðsynlegar
þjónustueiningar vegna skorts á starfsfólki
og á siðferðiskennd starfsfólks reynir
daglega því ekki er hægt að mæta þörfum
sjúklinga eins og áskilið er.“
Öryggi sjúklinga og öryggi hjúkrunar-
fræðinga fer saman. Gæði þjónustu og
starfsánægja hjúkrunarfræðinga fara
saman. Nú fara einnig saman viðhorf og
vilji stjórnenda LSH og hjúkrunarfræðinga
til að bregðast við því ástandi sem skapast
hefur á sjúkrahúsinu. Aðgerða er þörf
strax. Málið þolir enga bið.
elsa@hjukrun.is
Elsa B. Friöfinnsdóttir
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2. tbl. 82. árg. 2006
3