Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2006, Blaðsíða 51

Geðorð nr. 1
Hugsaðu jákvætt - það er léttara
Eydís K. Sveinbjarnardóttir, MS, sviðsstjóri
hjúkrunar á geðsviði LSH.
Fyrir fimmtíu árum var meðalaldur þeirra
sem fundu fyrir alvarlegu þunglyndi í fyrsta
sinn á ævi sinni 29,5 ár. Núna er þessi
aldur 14,5 ár. Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunin (WHO) spáir því að fyrir árið 2020
verði þunglyndi orðið aðalástæða örorku.
Það er vitað að ungt fólk, sem finnur einu
sinni til þunglyndis, er líklegra til að verða
fyrir þunglyndi aftur - forvarnir skipta
því meginmáli. Það sýnir sig að þegar
þrautseigja ungs fólks er styrkt til að það
geti tekist á við líf sitt þá finnur það síður
fyrir sjálfsvígshugsunum og þunglyndi,
og slík styrking eflir tilfinningalega
getu. En hvernig styrkir maður þessa
eiginleika sem þrautseigjan er, þ.e. að
vera tilfinningalegur ianghlaupari? Jú,
fræðimenn segja að þrautseigjan felist
í góðu sjálfstrausti og trú á velgengni,
getunni til að hugsa jákvætt og leitist
við að leysa málin þegar vanda ber að
höndum, og að lokum að hafa stjórn á
tilfinningum. Geðhjúkrunarfræðingar nýta
sér þessa þekkingu í meðferðarstarfi með
skjólstæðingum. Þeir hvetja og hjálpa
ungu fólki til að hugsa jákvætt og vera
bjartsýnt - vitandi að það léttir lífið.
Geðhjúkrunarfræðingar, sem vinna
með fjölskyldum, meta hvað það er í
fjölskyldulífinu sem getur ýtt undir frekari
vandræði (svonefndir áhættuþættir) og
hvað getur dregið úr þeim (svonefndir
verndarþættir). Áhættuþættir eru
m.a. að lifa við fátækt, ofbeldi,
einangrun eða langvinnan geðsjúkdóm
í fjölskyldunni. Verndandi þættir geta
hins vegar verið uppbyggileg samskipti,
ástundun áhugamáia og náms eða
aukinn sjálfskilningur einstaklinganna í
fjölskyldunni.Geðhjúkrunarfræðingarreyna
að vinna þannig með fjölskyldunni að henni
gangi betur að takast á við áhættuþættina
og efla verndar þættina. Þannig hjálpa
geðhjúkrunarfræðingar fjölskyldunni til
sjálfshjálpar þegar erfiðleikar steðja að.
Það sýnir sig í þessari vinnu að jákvæðni
og bjartsýni einstaklinga, fjölskyldna,
fagfólks og samfélaga hefur mikið að segja
um árangur slíkrar vinnu - rannsóknir sýna
að það gerir lífið léttara.
Geðorð nr. 2
Hlúðu að því sem þér þykir vænt
um
Guðbjörg Sveinsdóttir, geðhjúkrunarfræðingur og
forstöðukona í Vin, athvarfi Rauða kross íslands
fyrir geðfatlaða.
Öll höfum við þörf fyrir ást og umhyggju
annarra. Það er okkur eðlilegt að sinna
okkar nánustu, börnunum okkar,
systkinum og vinahópnum. Lífið væri
ósköp snautt ef við værum ekki í samspili
og tengslum við aðra, saman erum við
sterkari, það er skemmtilegra að vera
til þegar við gefum af sjálfum okkur og
njótum lífsins með öðrum og við erum
einfaldlega heilii þegar við erum í góðum
tengslum við aðra.
Eru þetta sannindi sem við hjúkrunar-
fræðingar þurfum að minna okkur á? Við
sem erum svo vel skóluð í að hugsa um
aðra, uppfylla þarfir þeirra og jafnvel sjá
þær fyrir.
Stundum verður viðleitnin jafnvei svo
mikil að við gleymum okkar eigin þörfum
eða að setja öðrum nauðsynleg mörk.
Þá hættir umhyggjan að vera skemmtileg
og verður krefjandi og um leið lítt
gefandi. Það er nefnilega svo stutt á milli
umhyggjunnar og meðvirkninnar sem er
svo stórhættuleg geðheilsu okkar. Það
er einhvern veginn þannig að þó heildin
skipti miklu máli þá förum við ekki langt
ef við hlúum ekki að okkur sjálfum, við
gefum lítið af væntumþykju ef okkur
þykir ekki vænt um okkur sjálf. Allt eru
þetta augljós atriði sem margir eru mjög
meðvitaðir um og þurfa svo sem ekkert
að iáta minna sig á. Og á okkar sjálfhverfu
tímum þarf kannski ekki að minna fólk á
að rækta sinn garð eða passa upp á
sjálft sig. Er ekki hver sjálfum sér næstur?
Eiga ekki allir að hugsa um sjáifa sig,
semja um kaup fyrir sig, búa til sína eigin
vaktaskýrslu, koma sjálfum sér áfram og
upp metorðastigann? Það er þetta með
meðalhófið, það er víst best í þessu sem
öðru.
Að lokum: Munum eftir að hlúa að faginu
okkar, það er svo stór hluti af okkur og
það sem okkur þykir vænt um og erum
stolt af, ekki satt? Að hafa tækifæri
til að rækta það og styrkja er ein af
forsendunum fyrir hvernig okkur tekst
að hjálpa öðrum til að öðlast aftur trú á
sjálfum sér og njóta þess sem lífið hefur
upp á að bjóða í samspili við aðra.
Geðorð nr. 3
Að lifa er að læra. Að læra er að
lifa.
Guöný Anna Arnþórsdóttir, geöhjúkrunarfræðingur,
MS, sviðsstjóri starfsmannasviðs Svæðisskrifstofu
málefna fatlaðra í Reykjavík.
Ekki þarf að kafa djúpt til að sjá hversu
stór sannleikskorn felast í þessum
einföldu setningum. Hitt er annað mál
að til að nálgast hugtökin lærdóm og
þekkingu, hvað þá að komast til botns
í þeim, þarf rökfræðilegar fléttur margra
fræðigreina. Þekkingarhugtakið er tengt
hugtökum á borð við skoðun, sannleika,
merkingu, upplýsingar, leiðbeiningar og
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2. tbl. 82. árg. 2006
49