Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2006, Blaðsíða 33

Inflúensa er skráningarskyldur smitsjúkdómur skv. reglugerð og ber að tilkynna
til sóttvarnalæknis fjölda tilfella mánaðarlega á 1. og 2. skeiði milli heimssótta.
Þegar komið er á viðvörunarskeið, 3. stig, verður sjúkdómur, sem orsakast af
nýjum stofni veirunnar, tilkynningaskyldur og ber læknum að tilkynna ný tilfelli
með persónugreinanlegum upplýsingum til sóttvarnalæknis án tafar.
Bólusetning gegn inflúensu
í heföbundnum inflúensufaraldri er árleg
bólusetning besta vörn gegn sjúkdómnum
og gefur 60-90% vörn gegn sýkingu hjá
einstaklingum yngri en 65 ára (þ.m.t. hjá
börnum sem eru eldri en 6 mánaða) en
eitthvað minni hjá þeim sem eru eldri
en 65 ára. Þeir sem eru bólusettir en
sýkjast þó fá síður alvarlega fylgikvilla
og dánartala meðal þeirra er mun lægri
en meðal óbólusettra (Upplýsingar af
heimasíðu, 2006) Við bólusetningu gegn
inflúensu eru meginmarkhóparnir: þeir
sem eru eldri en 60 ára; allir sem haldnir
eru langvinnum sjúkdómum og allir þeir
sem geta sýkt þá sem eru í áhættuhópum,
þ.e.a.s. aðstandendur sjúkra og starfsfólk
heilbrigðisþjónustu. Smitverndandí áhrif
bólusetningar varir frá tveim vikum eftir
að bólusett var og endist í um sex mánuði
eða lengur (Kanadískar leiðbeiningar,
1998). Mjög mikilvægt er að starfsfólk
í heilbrigðisþjónustu láti bólusetja sig
árlega til að draga úr smíthættu sinna
skjólstæðinga með því að koma þannig í
veg fyrir að þeir beri ekki í sér smitefni inn
á stofnanir. En því miður virðist algengt
að starfsfólk heilbrigðisþjónustunnar láti
ekki bólusetja sig gegn inflúensu þrátt
fyrir tilmæli og virðist sem oft sé vantrú
á árangri og nauðsyn um að kenna
(Tapiainen o.fi., 2005). Ekki liggja fyrir
íslenskar upplýsingar um hversu stórt
hlutfall starfsfólks í heilbrigðisþjónustunni
lætur bólusetja sig.
Sýkingavarnir
Eins og að framan er rakið getur verið erfitt
að hefta útbreiðslu inflúensu milli manna
vegna þess hve sjúkdómurinn getur verið
bráðsmitandi og vegna þess að sýktir
einstaklingar eru orðnir smitandi áður en
vitað er að þeir eru sýktir. Þetta ætti að
minna heilbrigðisstarfsmenn á mikilvægi
þess að öll vinnubrögð séu vönduð og
að grundvallarvarúð gegn sýkingum
sé alltaf viðhöfð. Til grundvallarvarúðar
gegn sýkingum teljast t.d. handhreinsun,
notkun hlífðarbúnaðar (s.s. hanska,
grímu, augnhlífa, hlífðarslopps), örugg
hreinsun á áhöldum og umhverfi, rétt
staðsetning sjúklings, rétt meðferð á
sorpi og óhreinu líni og varúð gegn
stunguóhöppum (CDC, 1996).
Þó ekki liggi fyrir rannsóknir sem geta
sýnt gagnsemi eða mikilvægi eins
þáttar umfram annan er eftirtalið ráðlagt
til að rjúfa smitleiðir frá sjúklingum á
sjúkrahúsum þar sem grunur er um
inflúensusmit eða það hefur verið staðfest
(Tablan o.fl., 1994):
• Hafa sjúkling í einangrun á einbýlisstofu
eða með öðrum inflúensusjúklingi,
meðan sjúkdómur stendur.
• Æskilegast er að hafa sjúklinginn í
einangrunarstofu með neikvæðum
loftþrýstingi en annars í herbergi þar
sem loftræsting er fullnægjandi.
• Starfsfólk beri fínagnagrímu (veirugrímu
með síunarhæfni FF2) við umönnun.
• Starfsfólk viðhafi vandað hreinlæti
(noti handspritt með alkóhóli (Boyce
og Pittet (2002)), noti hlífðarbúnað ef
fyrirséð er að það verði í snertingu við
hvers kyns líkamsvessa og gangi frá
menguðum hlutum á viðeigandi hátt.
í umræðum íslenskra sýkingavarnasér-
fræðinga og dýralækna (fyrripart árs
2006) um hlífðarbúnað til nota ef til
heimsfaraldrs kemur er gert ráð fyrir
að sýkingavarnaviðbúnaður verði efldur
í takt við meðferðarleiðbeiningar WHO
(2006) og miðað við að í meðferð og
umönnun mikið veikra inflúensusjúklinga
með nýtt afbrigði inflúensuveiru sé auk
einbýlisstofu miðað við að nota eftirtalinn
hlífðarbúnað:
• fínagnagrímu (með síunarhæfni FFP 2
(95% síun) eða FFP 3 (99% síun))
• hlífðargleraugu
• einnota latexhanska
• einnota langerma hlífðarslopp.
Afar mikilvægt er að þeir sem sinna
meðferð og umönnun kunni meðferð
slíks búnaðar, einkum að fara úr honum.
Vísbendingar eru um að starfsmenn hafa
orðið fyrir smiti af notuðum hlífðarbúnaði
(Puro og Nicastri, 2004). Nú (í maí 2006)
stendur yfir útboð vegna kaupa á birgðum
hlífðarfatnaðar til nota á íslenskum
heilbrigðisstofnunum í heimsfaraldri.
Vonandi hefur umfjöllunin í þessari grein
opnað augu hjúkrunarfræðinga fyrir
mikilvægi þess að vera vakandi gagnvart
inflúensunni og því að hættan á að
nýtt afbrigði inflúensuveirunnar fari að
berast milli manna og valda heimsfaraldri
er vaxandi. Sérfræðingar eru sammála
um að það sé ekki spurning hvort
heldur hvenær heimsfaraldur verður,
hvort sem það verður veiran H5N1 sem
veldur eða einhver önnur veira sem við
þekkjum ekki í dag. í slíkum faraldri
er áætlað að mjög mikið muni mæða
á heilbrigðisþjónustunni, ekki hvað síst
hjúkrunarfræðingum. Nú er að hefjast
viðamikil vinna ailra heilbrigðisstétta
Lokaorð
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2. tbl. 82. árg. 2006
31