Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2008, Blaðsíða 12

Hólmfríður K. Gunnarsdóttir og Kristinn Tómasson (hkg@ver.is)
HOLDAFAR STARFSHÓPA
Líkamsþyngdarstuðull og hlutfall of feitra
Meðaltal líkamsþyngdarstuðuls og hlutfall of feitra í ýmsum starfshópum
bendir til þess að margir einstaklingar í þessum hópum séu yfir kjörþyngd.
Undantekningar eru einkum flugfreyjur og konur í læknastétt. Atvinnurekendur
geta séð sér hag í því að að skapa starfsmönnum skilyrði til hollra lífshátta í
vinnunni. Hjúkrunarfræðingar og grunnskólakennarar, sem leiðbeina ungum og
öldnum um heilsufar og lífshætti, ættu að leitast við að vera góðar fyrirmyndir
skjólstæðinga og nemenda.
Inngangur
Offita og ofþyngd er vandamál víða um
lönd og kostnaður metinn hár bæði
vegna meðhöndlunar sjúkdóma, sem
fylgja í kjölfar hreyfingarleysis og offitu,
og vegna tapaðra vinnustunda og
ótímabærs dauða (Schmier o.fl., 2006).
Offita getur takmarkað starfsgetu og er
líkleg til að draga úr líkum fólks til að fá
vinnu (Roehling, 2002). Á íslandi virðist
offita hjá konum tengjast því að vera
ekki í vinnu en það sama gildir ekki um
íslenska karla (Tinna Laufey Ásgeirsdóttir,
2007). Öfugt við það sem áður var er
offita nú á dögum tíðari meðal þeirra
sem búa við lélegan efnahag og hafa
skamma skólagöngu að baki en meðal
þeirra sem betur mega sín (Drewnowsky
og Specter, 2004).
Þeir sem eru líkamlega virkir eða vel á sig
komnirvirðastvarðirfyrirheilsufarshættum
sem fylgja ofþyngd eða offitu (Blair og
Brodney, 1999) en líkamleg vinna kemur
ekki í veg fyrir offitu. í rannsókn Gutiérrez-
Fisac og félaga (2002) kom fram að þeir
sem stunduðu líkamlega vinnu voru ekki
léttari en þeir sem voru í kyrrsetustörfum
en regluleg hreyfing í frítíma minnkaði
líkur á offitu.
í rannsókn á þróun ofþyngdar og offitu
meðal 45-64 ára Reykvíkinga á árunum
1975-1994 (Hólmfríður Þorgeirsdóttir
o.fl., 2001) kom fram að á þessu tímabili
fjölgaði bæði þeim sem voru of þungir
og of feitir og þeim of feitu fjölgaði
meir en þeim of þungu. Óverulegar
breytingar höfðu þó orðið á neyslu
orku og orkuefna á tímabilinu og töldu
höfundarnir því að minni hreyfingu fólks
við daglegar athafnir og störf væri helst
um að kenna. En þegar athugað var
hvað mikla og hvers konar líkamlega
þjálfun fullorðnir íslendingar stunda og
samband þessa við þyngdarstuðul,
fitumassa og gripstyrk í íslensku þýði
kom í Ijós að áreynsla í vinnu var hvorki
tengd holdafari né gripstyrk (Sigríður
Lára Guðmundsdóttir o.fl., 2004). Ekki
sást heldur samhengi milii vinnuálags og
ástundunar líkamsræktar. Þeir sem unnu
kyrrsetuvinnu voru jafnlíklegir til þess að
stunda enga líkamsrækt og þeir sem
unnu erfiðisvinnu. Niðurstöður þessarar
rannsóknar, sem gerð var á árabilinu
2001-2003, bentu til þess að hlutfall of
feitra og of þungra í aldurshópi 30 ára
og eldri hefði haldist óbreytt frá 1993-
1994 þegar Hólmfríður Þorgeirsdóttir og
félagar gerðu rannsókn sína.
Markmið athugunar okkar var að kanna
hvort líkamsþyngdarstuðull (LÞS)
og hlutfall of feitra er mismunandi hjá
starfshópum. Leitað var í gagnasöfn sem
Hólmfríður K. Gunnarsdóttir er
hjúkrunarfræðíngur og doktor
í heilbrigðisvísindum. Hún
starfar sem sérfræðingur á
rannsókna- og heilbrigðisdeild
Vinnueftirlitsins.
Kristinn Tómasson dr. med. er
geð- og embættislæknir. Hann er
yfirlæknir hjá Vinnueftirliti ríkisins.
10
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 4. tbl. 84. árg. 2008