Ráðunautafundur - 15.02.1986, Blaðsíða 66

-56-
RÁÐUNAUTAFUNDUR 1986
YFIRLIT UM RANNSÖKNIR Á ULL OG GÆRUM
Stefán Aðalsteinsson
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
Pekking forfeðra okkar á ull og gærum.
Ull og gærur hafa verið Islendingum mikilvæg hráefni allt frá
landnámi.
Vöruvaðmál mun hafa verið löglegur gjaldmiðill allt frá landnámsöld
og það virðist hafa verið aðalverðmælirinn á 11. öld. Sett voru nákvæm
ákvæði um gerð þess. Einnig voru lambaskinn verslunarvara á þessum tíma
og klippingar af geldingum (Jón Jóhannesson, 1956).
Enn eru ull og gærur mikilvæg hráefni fyrir útflutningsiðnað okkar
þó að vörur úr þeim séu ekki lengur verðmælir.
Gerð islensku ullarinnar virðist i stórum dráttum vera hin sama nú
og var um landnám, þ.e. þel, tog og hærur. Má dæma það af fornleifum.
Brúða úr ullarbandi frá 9. öld sem fannst i Osebergskipinu i Noregi er
úr ull af þessari gerð (Rosenquist, 1966) og sömuleiðis fatnaður úr ull
frá þvi um 1300 sem fannst við uppgröft úr kirkjugarðinum i Herjólfsnesi
á Grænlandi (Ryder, 1974).
Tóvinnukonur á 9. öld hafa kunnað að taka ofan af ull, þvi að i
myndvefnaði i Osebergskipinu var ullarþráður aó þvi er virtist úr hreinu
þeli (Rosenquist, 1966).
islendingar hafa nauðþekkt eðli ullar og skinna meðan unnið var úr
öllu heima. Það sýnir fróðlegur orðalisti um ull frá timum heimilis-
iðnaðarins. Þar er meðal annars að finna eftirtalin orð:
"Reyfi, vorull, haustull, þel, tog, hærur, lintog, linhært
tog, starhært tog, þelbólgin ull, hrísin ull, tása, kemba,
fylling, upptiningur, ullarhnat, illhærur, undirkemba, garðaló
og öfugsnoð" (Halldóra Bjarnadóttir, 1966).
Það var eðlilegt að islenska þjóðin þekkti ullina náið þvi að hún
var uppistaðan i fatnaði þjóðarinnar á umliðnum öldum.
Áætlað hefur verið að þurft hafi 5 kg af þveginni ull á ári til að
klæða hvern heimilismann. Þá hefur einnig verið áætlað að á 18. öld
hafi 11000 manns á islandi eða 22% þjóðarinnar verið bundnir við tóvinnu
7 mánuði á ári (Þorkell Jóhannesson, 1943).