Ráðunautafundur - 15.02.1994, Blaðsíða 64

56
ingar. Hins vegar getur hann ekki tekið ákvörðun fyrir viðkomandi um val ræktunar eða
afbrigða nema um leið að ábyrgjast mögulega sölu á uppskerunni.
Eftir að plöntumar eru komnar á staðinn getur undirbúningur að útplöntun, jarðvegssuða
og vinnsla orðið óyfirstíganlegur þröskuldur í þeirra augum og þá þarf hvatningu til að hlutimir
verði framkvæmdir. Síðan kemur að eftirliti með ræktuninni, meindýr, sjúkdómar, uppbinding
og þess háttar. Þar þarf að vera á varðbergi, efnin em dýr og úðun og uppbinding þarf að
gerast á réttum tíma ef vel á að fara. Afleiðingin getur orðið sú að ræktuninni er hent út rétt
fyrir uppskem vegna þess að ekki getur orðið um söluvöm að ræða vegna útlitsskemmda.
Þessir aðilar hafa mikla þörf fyrir að tala við einhvem sem þeir geta treyst um vandamálin og er
þá ekki spurt hvaða dagur eða tími sólarhrings er. Ef þrýstingur lánadrottna er orðinn verulegur
og allar dyr virðast lokaðar, verð failin og sala treg kemur fram ýmist sjálfsásökun eða öðmm
er um kennt, bönkum, söluaðilum, innflytjendum o.s.frv. eftir aðstæðum. Að reyna að semja við
skuldunauta er stundum svo mikið mál að það er trassað þar til í algert óefni er komið og
viðkomandi búinn að koma sér út úr húsi með alla fyrirgreiðslu. Þeir sem em einir við vinnu
eða hugsanir sínar geta á þessu stigi rakkað sjálfa sig svo niður að þeir telja að lífið sé með öllu
óbærilegt, þeir hafi bmgðist sínum og því sé eins gott að kveðja. Þegar hér er komið sögu
reynir ráðunauturinn að finna einhveijar bjartar hliðar, ástandið sé viðkomandi ekki að kenna,
það að missa eignir sé kannski það minnsta ef menn haldi heilsu og fjölskyldu, það að fara í
aðra vinnu geti verið hið besta mál. Reynt er að benda mönnum á að setja sér markmið til að
keppa að, t.d. að ná meiri uppskem, skipta yfir í sölulegri ræktun, selja eignir ef um það er að
ræða eða jafnvel að fara í gjaldþrot. Erfiðast er þegar bankastofnanir em búnar að ganga svo
frá hnútunum að ættingjar, vinir og kunningjar em allir í ábyrgðum og tryggja þannig að út-
gönguleiðir eru engar án mikils sársauka fyrir viðkomandi. Þannig geta bankastofnanir haldið
fólki ánauðugu jafnvel eftir að síðasta rúðan er fokin úr gróðurhúsinu, síðasta mjólkurkýrin seld
eða étin og refimir skomir.
Almennt má segja að "greiðvikni" banka og ábyrgðarskortur í útlánum sé það sem getur
skapað erfiðustu vandamálin og á eftir að vera svo í náinni framtíð. Rekstur viðkomandi virðist
ekki fá neina skoðun ef hann á veð eða ættingja. Lán á réttum tírna og til viðráðanlegs tíma
virðast hins vegar ófáanleg.
2. Kreppa aföðrum ástœðum
Ég vék að því áður að orsakir kreppu hjá bændum gætu verið af öðmm toga en fjárhagslegum.
Ýmsar ástæður, s.s. langvarandi sjúkdómar bóndans, maka eða bama og erfiðleikar í hjóna-
bandi/sambúð, geta valdið þunglyndi. Þá koma upp einkenni svipuð og hjá hinum hópunum,
þ.e. skortur á einbeitingu og orku til daglegra starfa. í þessum tilfellum er næsta víst að ráðu-
nauturinn kemur það seint inn að kreppan hefur breyst yfir í fjárhagskreppu úr einhverskonar
tilvistarkreppu. Þó em til dæmi um að með aðstoð nákominna og ráðunautar, hafi málin fengið
farsælli endi.