Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.05.2017, Blaðsíða 14

VIÐTAL
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.5. 2017
Björgvin Franz Gíslason. Á þessum tíma var
Skúli nýbúinn að breyta hlöðunni sinni, rétt fyr-
ir utan Akureyri, í leikhús og af því að ég var að
vinna á næturvöktum á Hótel Eddu á Akureyri
ákváðum við að vera með hádegisleikhús. Ég
vann á nóttinni, æfði á daginn og sýndi í hádeg-
inu. Eftir þetta kynntist ég Þorvaldi betur og er
fyrsta bókin í „Þín eigin“-seríunni tileinkuð
minningu hans. Það var í raun hann sem settist
niður og spurði mig hvort ég hefði velt því fyrir
mér að skrifa fyrir alvöru. Ég hafði þannig lag-
að ekkert verið að spá í það sem annað en
áhugamál en hann ýtti við mér,“ segir Ævar.
Hann sá eitthvað í þér?
„Já, eitthvað! Ég veit ekki hvað en mér þótti
óskaplega vænt um hann og hann á mikið í því
að ýta mér af stað í skrifum,“ segir hann.
Sagði ekki orð í heilt ár
Eftir útskrift úr menntaskóla stefndi Ævar
ótrauður í leiklistardeild LHÍ, annað kom ekki
til greina. En Ævar þurfti að bíða í ár eftir að
geta sótt um. „Það var eitt ár í pásu þannig að ég
ákvað að ég vildi nýta það í einhverja vinnu sem
ég gæti nýtt mér síðar sem leikari. Ég fékk
vinnu sem leikmunavörður í Borgarleikhúsinu
og var það rosa hollt að stíga aðeins til baka, eft-
ir að hafa leikið nokkur stór hlutverk í röð, sjá
um propsið og fylgjast með atvinnuleikurunum.“
Þannig að þú varst svona fluga á vegg?
„Já, og ég var svo feiminn af því mér fannst
þetta allt svo merkilegt fólk, mig hafði dreymt
um að verða leikari síðan ég var fimm ára. Ég
sagði ekki orð í heilt ár, ég læddist algjörlega
með veggjum. Þarna var allt fólkið sem ég var
búinn að lesa um, dást að og horfa á í leikhúsi,
þannig að það kom auðvitað ekki til greina að
fara að flækjast eitthvað fyrir því og trufla,“
segir Ævar.
Með kúrekahatt í útvarpi
„Á sama tíma sótti ég um vinnu hjá Rás 1 í
barnaþætti sem hét Vitinn. Það var ekki verið
að auglýsa eftir nýjum starfskröftum, ég ákvað
einfaldlega að senda þeim póst og sjá hvað
myndi gerast. Sigríður Pétursdóttir og Atli
Rafn Sigurðarson voru með þáttinn og af ein-
skærri tilviljun var Atli Rafn að hætta. Þau
hittu mig, létu mig fá upptökutæki og sögðu
mér að ég mætti gera hvað sem er. Það yrði
prufan mín fyrir þáttinn,“ segir Ævar, sem
hafði viku til verksins. „Að fá að gera hvað sem
er er versta verkefni sem maður getur fengið,
því þá fer maður að ofhugsa allt og finnst allar
hugmyndir hræðilegar. Á endanum ákvað ég að
fara heim í sveit, setti upp kúrekahatt, þó að
þetta væri fyrir útvarp, ákvað að labba út á tún,
brjóta blað í sögu útvarps og taka viðtal við
hest. Innslagið virkaði þannig að ég var á rölti
allan tímann, yfir læki og skurði, og lýsti um-
hverfinu og fór með ýmsan fróðleik um íslenska
hestinn í leiðinni. Því þótt ég væri ekkert alltaf
á baki vissi ég auðvitað helling um hesta.
Lengst í burtu var hrossastóð sem ég nálgaðist
hægt en örugglega þegar leið á upptökuna en
þegar ég kom að þeim hlupu hrossin í burtu. Og
þannig endaði innslagið,“ segir Ævar, sem fékk
vinnuna út á þetta sérkennilega „hestaviðtal“.
Í útvarpinu var hann næstu tvö árin og með
þessu hafði hann komið fætinum inn hjá RÚV.
Á svipuðum tíma sótti hann um leiklistar-
deildina hjá LHÍ. Ævar komst í gegnum tvö af
þremur þrepum, sem svo kallast í inntökupróf-
inu, en komst ekki inn eftir þriðja og loka þrep-
ið. „Á þeim tíma, fyrir dramatískan ungan
mann, var það mikið sjokk. Sérstaklega af því
að ég hafði verið að leika þessi stóru hlutverk
og fannst ég vera svolítið með þetta,“ segir
hann. „Þetta var algjör bömmer en í rauninni
það besta sem gat komið fyrir mig því í þessum
bransa fær maður oftar nei en já. Það var gott
og hollt, eftir á, að fá þetta,“ segir Ævar, sem
ætlaði svo sannarlega ekki að leggja árar í bát.
Ári síðar komst hann inn í skólann. „Ég lærði af
neituninni, stúderaði hvað hefði mátt betur fara
og undirbjó mig helmingi betur. Þetta var
draumurinn og þetta skipti öllu máli,“ segir
hann. „Það kom ekkert annað til greina.“
Með spangir og rakaða fætur
Ævar undi sér vel í náminu og þegar hann var
búinn með tvö ár í skólanum fékk hann símtal
og hann beðinn að koma í viðtal hjá Ragnari
Bragasyni leikstjóra, sem þá hafði gert Nætur-
vaktina. Dagvaktin var þá í bígerð og var Ævar
ráðinn þar í eftirminnilegt hlutverk Óðins Víg-
lundarsonar. Í leiklistardeildinni hafði verið
framkomubann hjá nemendum, sem var aflétt á
þessum tímapunkti. „Ég var búinn að ýta því
frá mér í mörg ár að fara í tannréttingar en
hafði þarna ákveðið, fyrst það var hvort sem er
framkomubann, að fá mér spangir. Svo voru
þær ekki fyrr komnar á en blessuðu fram-
komubanninu var aflétt,“ segir hann og hlær.
„En svo kom á daginn að það smellpassaði
við karakterinn. Þannig að ég fékk hlutverkið
sem vinur Georgs Bjarnfreðarsonar og þetta
var ferlega gaman,“ segir Ævar. „Ég var ekki
fyrr mættur, ógeðslega spenntur, en Áslaug
Dröfn, sminka og gervahönnuður, vippaði sér
upp að mér og tilkynnti að það fyrsta sem þyrfti
að gera væri að raka á mér lappirnar. Ég sagði
auðvitað bara ókei, ekki ætlaði ég að fara að
segja nei. Við ætluðum sem sagt að byrja á
senu þar sem myndi sjást í fæturna á mér og
það hentaði karakternum að hafa þá alveg hár-
lausa. Þannig að þetta var það fyrsta sem gerð-
ist á settinu. Þetta er í fyrsta og eina skipti sem
lappirnar hafa verið rakaðar,“ segir Ævar og
brosir að minningunni. „Ég er virkilega mont-
inn að hafa fengið að vera með í þessu ævintýri.
Vaktirnar eru einstaklega vel gert íslenskt efni
og magnað að hafa verið hluti af þessu.“
Að hafa áhrif til góðs
Eftir útskrift úr leiklistarskólanum var Ævar
ráðinn hjá Þjóðleikhúsinu, þar sem hann starf-
aði í fjögur ár. Þar lék hann í Englum alheims-
ins, Vesalingunum, Monty Python-söngleiknum
Spamalot og lék Lilla klifurmús svo eitthvað sé
nefnt. Samhliða vinnunni var Ævar farinn að
leika vísindamanninn vinsæla, sem margar fjöl-
skyldur hafa skemmt sér saman yfir, auk þess
sem hann var farinn að skrifa barnabækur. Á
ákveðnum tímapunkti var vinnan utan leikhúss-
ins farin að taka sífellt meira pláss og var að
lokum ákveðið að hann myndi setja leikhúsið til
hliðar í smátíma. Út eru nú komnar átta barna-
bækur eftir Ævar. „Þetta er fjórða árið í röð
sem ég gef út tvær bækur, eina að vori og eina
um jól,“ segir hann, en bækurnar eru mest-
megnis skrifaðar á kaffihúsum víðs vegar um
höfuðborgarsvæðið.
Allt sem þú gerir í dag er fyrir börn, hvers
vegna?
„Ég held að það efni sem ég horfði á, las og
hlustaði á þegar ég var yngri hafi haft það mik-
il áhrif á mig að mig langaði gera slíkt hið
sama,“ segir hann.
Ævar segir krakka gjarnan stöðva sig úti á
götu og hefur hann gaman af slíku. „Við-
brögðin hafa verið rosalega góð og í raun
framar öllum vonum.“ Það kom bersýnilega í
ljós þegar Ævar var myndaður fyrir viðtalið.
Framhjá gengu þrír drengir á unglingsaldri og
kallaði einn: „Hæ, Ævar vísindamaður!“
Frábært að vera nörd
Ævar vísindamaður byrjaði feril sinn í útvarpi
í þættinum Leynifélagið, þar sem hann stökk
inn fyrir Brynhildi Björnsdóttur sem fór í fæð-
ingarorlof. „Ég ákvað að koma inn með ein-
hvern karakter, þar sem ég hafði bara verið ég
sjálfur þegar ég var með Vitann, og stakk upp
á því að vera uppfinningamaður. Í mennta-
skóla var ég á málabraut þannig að ég er ekki
menntaður í vísindum, en hef samt alltaf haft
mikinn áhuga á þeim, og þess vegna fannst
mér tilhugsunin um að leika uppfinningamann
spennandi. Ég hef líka alltaf verið forvitinn og
algjört nörd þegar kemur að ákveðnum hlut-
um og það hefur nýst mér vel, bæði við bóka-
skrifin sem og þættina um vísindamanninn. Að
vera nörd, og það er mjög mikilvægt að það
komi fram, er samt ekki slæmt. Að vera nörd
þýðir einfaldlega að maður er ógeðslega góður
í einhverju. Það eru nörd í íþróttum, í tónlist, í
tölvum, í bókum. Alls staðar.“
Það er kannski bara töff að vera nörd?
„Nördarnir erfa heiminn, það er bara
þannig. Ég hélt ræðu um daginn í borgaralegri
fermingu hjá Siðmennt og ég sagði einmitt:
Allir sem þið dýrkið og dáið eru nördar. Þau
náðu langt á sínu sviði af því að þau voru hel-
tekin af því sem þau voru að gera. Þau voru
nördar. Nörd var lengi vel notað í neikvæðri
merkingu, það var slæmt ef þú varst nörd. En
það gæti ekki verið fjær raunveruleikanum.
Þetta er frábært orð. Annað orð yfir nörd er
sérfræðingur en það er lengra orð og leið-
inlegra. Nörd er miklu flottara.“
Afi er Ævar vísindamaður
Ævar segir að uppfinningamaðurinn hafi
smátt og smátt breyst í vísindamann. Spurður
hvort hann hafi sjálfur áhuga á vísindum svar-
ar hann því til að það hafi svolítið komið með
karakternum. „Ég hafði auðvitað alltaf áhuga
á vísindum en þegar kom að því að fara að
segja öðrum frá og fræða dembdi ég mér á
bólakaf og hef á þessum átta árum bæði lært
og gert ótrúlegustu hluti. Það er ekkert í
hvaða vinnu sem er sem þú færð að klífa Perl-
una með ryksugum eða hjóla út í Viðey. Ég
setti mér líka mikilvæga reglu strax í byrjun,
sem ég hef haldið til haga í öllu mínu starfi sem
Ævar vísindamaður: Ég verð að skilja það sem
Ævar vísindamaður er að segja frá og mér
verður að þykja það merkilegt og skemmti-
legt, annars verður það ekki með. Ég treysti á
að áhugi minn á viðfangsefninu smiti áhorf-
endur og hrífi þá með. Það má því segja að það
að skrifa einn þátt af Ævari vísindamanni sé
eins og að læra fyrir ótrúlega fjölbreytt og
skemmtilegt próf. Þá er afi minn vísindamaður
og uppfinningamaður og heitir Ævar, þannig
að þetta er alveg í ættinni líka. Þegar þættirnir
Þú ert sem sagt hinn raunverulegi Ævar vísindamaður?
„Já, nema bara tveimur kynslóðum eldri,“ segir hann og hlær.
Hvað er þín helsta uppfinning?
„Ég fann upp aðferð til að mæla jökla án þess að bora í þá og að-
ferð til að framkalla litfilmur.“
Hvernig strákur var Ævar?
„Hann var ágætur.“
Þeir hlæja nafnarnir.
Blaðamaður beinir spurningu til Ævars yngri.
Hvað var það helsta sem afi þinn kenndi þér?
„Það var auðvitað margt en kannski það helsta að vera forvitinn.
Að spyrja, og halda áfram að leita.“
Ævar eldri: „Það er ágætt, ég held það hafi enginn orðið vísinda-
maður án þess að gera það. Ég vann við vísindi mestalla ævina,
þess vegna var alveg réttnefni að kalla mig Ævar vísindamann.“
Finnst þér ekkert að hann hafi stolið titlinum þínum?
„Nei, nei, nei, ég er mjög ánægður með það.“
Ævar hlýtur að vera besta barnabarnið?
„Hann er elstur af þeim,“ segir Ævar eldri sem ekki vill gera
upp á milli barnabarnanna.
Afi Ævars, Ævar Jóhannesson
vísindamaður er ánægður með
elsta barnabarnið sitt.
Hinn raunverulegi Ævar vísindamaður
Afi Ævars heitir Ævar Jóhannesson og er fæddur árið 1931. Hann er vísindamaður og
uppfinningamaður og vann lengi við rannsóknarstörf við Háskóla Íslands.