Læknablaðið - 01.02.2017, Síða 11

LÆKNAblaðið 2017/103 67
R A N N S Ó K N
Inngangur
Viðhorf fólks til lyfja ræður talsvert miklu um meðferðarfylgni
í ýmsum langvinnum sjúkdómum og er talið vega þyngra en
klínískir, félagslegir og lýðfræðilegir þættir.1,2 Þrátt fyrir að réttum
lyfjum sé ávísað réttum sjúklingi má vera að árangur verði síðri,
samrýmist meðferðin ekki viðhorfum sjúklingsins. Viðhorf sjúk-
linga gagnvart lyfjum, lyfjaávísunum og jafnvel lyfjafyrirtækjum
getur haft mikil áhrif á hvort sjúklingar gangist undir lyfjameð-
ferð samkvæmt ábendingum og hvort meðferðarfylgni aukist.3,4
Þeir sem hafa sterkastar skoðanir í þessum efnum geta mögulega
haft áhrif á vini og vandamenn sem taka lyf og þeirra meðferðar-
fylgni. Neikvæð viðhorf til lyfja, til dæmis áhyggjur af aukaverk-
unum, geta valdið slakri meðferðarfylgni.1 Með því að kortleggja
og auka skilning á viðhorfum sjúklinga til lyfja geta fundist leiðir
til að bæta meðferðarfylgni og klíníska útkomu. Ef hægt væri að
átta sig á áhrifaþáttum viðhorfa til lyfja mætti finna leiðir til að
gera þau jákvæðari. Það yrði gagnlegt í þróun á inngripum til að
bæta meðferðarfylgni.5
The Beliefs about Medicines Questionnaire spurningalistinn (BMQ)
BMQ-spurningalistinn var þróaður í Bretlandi árið 1999 og er not-
aður til að kanna viðhorf sjúklinga til lyfja í tengslum við með-
ferð langvinnra sjúkdóma.4 Ákveðnir þættir virðast hafa áhrif á
viðhorfin, til að mynda uppruni fólks, menning6,7 og menntun.
Tilgangur: Að kanna viðhorf Íslendinga til lyfja.
Aðferðir: Spurningalistinn The Beliefs about Medicines Questionnaire
(BMQ) var þýddur, gildaður og notaður til að kanna viðhorf Íslendinga til
lyfja. Einnig var spurt um heilsufar og sjúkdóma þátttakenda. Úrtakið var
1500 Íslendingar á aldrinum 18-75 ára sem fengið var úr nethópi Félags-
vísindastofnunar Háskóla Íslands.
Niðurstöður: Svarhlutfallið var 61,6%. Flestir Íslendingar eru jákvæðir
gagnvart lyfjum og treysta þeim yfirleitt. Sjúklingar með langvinna sjúk-
dóma eru jákvæðari en aðrir þátttakendur og taka síður undir fullyrðingar
um skaðsemi og ofnotkun lyfja. Menntun hefur mikil áhrif á viðhorfin með
þeim hætti að fólk með minni menntun ber minna traust til lyfja. Kyn eða
aldur hafa ekki teljandi áhrif á viðhorfin.
Umræður: Niðurstöðurnar gefa góða mynd af viðhorfum Íslendinga til
lyfja og lyfjameðferðar. Þær gætu skapað grundvöll umbótastarfs fyrir
klíníska vinnu og til hagræðingar fyrir heilbrigðiskerfið. Slík vinna gæti
stuðlað að málefnalegri umræðu um þátt lyfja í meðferð sjúkdóma, vanda
tengdan meðferðarfylgni og betri samskiptum lækna við sjúklinga og
lyfja fyrirtæki.
Viðhorf Íslendinga til lyfja
og lyfjameðferðar
Hlíf Vilhelmsdóttir1,2 lyfjafræðingur, Magnús Jóhannsson2 læknir
1Lyfjafræðideild, 2rannsóknastofu í lyfja-og eiturefnafræði við Háskóla Íslands.
Fyrirspurnum svarar Hlíf Vilhelmsdóttir hlif84@gmail.com
https://doi.org/10.17992/lbl.2017.02.120
Greinin barst 7. september 2016, samþykkt til birtingar 2. janúar 2017.
Betur menntað fólk hefur jafnan betri þekkingu á sjúkdómi sín-
um og meðferðinni og er viðhorf þess til lyfja jákvæðara.8 Fólk
með litla þekkingu á lyfjum sínum lítur oftar á lyf sem hættuleg
heldur en þeir sem hafa góða þekkingu.9 Gæði sambands lækn-
is og sjúklings með langvinnan sjúkdóm virðast ráða miklu um
viðhorf sjúklings til lyfjameðferðar. Mikið getur unnist fyrir ár-
angur meðferðar með því að bæta slík tengsl.3,10,11 Samskipti lækna
og lyfjafyrirtækja geta einnig haft áhrif á viðhorfin. Sjúklingar
líta svo á að gjafir til lækna frá lyfjafyrirtækjum séu algengar og
þetta veldur þeim áhyggjum. Sumir sjúklingar telja að samskiptin
hafi áhrif á ákvarðanir lækna í lyfjameðferðinni. Þetta ógnar því
trausti sem þeir bera til lækna sinna og heilbrigðiskerfisins.3,12,13
BMQ hefur verið notaður til að meta viðhorf ýmissa sjúklinga-
hópa með langvinna sjúkdóma, svo sem astma,1,14 hjarta- og æða-
sjúkdóma,15-18 geðsjúkdóma,19,20 krabbamein,21,22 gigtarsjúkdóma23,24
og fleiri.25
Markmið rannsóknarinnar var að kanna viðhorf Íslendinga
til lyfja og lyfjameðferðar sem hefur lítið verið kannað á Íslandi
og aldrei áður með BMQ. Viðhorf fólks með ákveðna langvinna
sjúkdóma (hjarta- og æðasjúkdóma, lungnasjúkdóma, sykursýki,
geðsjúkdóma og meltingarsjúkdóma) sem notar lyf mikið voru
skoðuð sérstaklega. Einnig voru könnuð viðhorf þeirra sem voru
frískir og nota lyf sjaldan.
Efniviður og aðferðir
The Beliefs about Medicines Questionnaire
BMQ er í tveimur hlutum, sértækur (BMQ-S) og almennur hluti
(BMQ-G). Hvor hluti hefur tvo undirhluta (tafla I). BMQ-S eru
10 spurningar. Fyrri undirhluti BMQ-S, specific-necessity (BMQ-
SN), metur hversu mikla þörf fólk hefur fyrir lyfin sín og hversu
mikilvæg þeim þykir þau vera til að stuðla að betri heilsu núna
Á G R I P
Meðferð við bráðum
þvagsýrugigtarköstum
Fyrirbyggjandi meðferð
gegn þvagsýrugigtarkasti í upphafi
meðferðar með þvagsýrulosandi lyfjum
Lyf gegn þvagsýrugigt
Colrefuz (Colchicin) – 500 míkrógramma töflur / 100 stykkja pakkningar
A
ct
a
v
is
/
6
1
9
0
2
1