Morgunblaðið - 31.05.2018, Qupperneq 41

FRÉTTIR 41Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2018
Dr. Jónas Jónsson, forstjóri Stofn-
Fisks hf., og dr. Jón Atli Bene-
diktsson, rektor Háskóla Íslands
(HÍ), undirrituðu samstarfssamn-
ing um rannsóknir tengdar laxeldi
á þriðjudag. Um leið var sett af
stað rannsóknarverkefnið „Stjórn
á kynþroska hjá eldislaxi“. Tvær
nýjar stöður verða til við HÍ á
meðan verkefnið stendur, staða
sérfræðings við Líf- og umhverfis-
vísindastofnun og staða doktors-
nema við líf- og umhverfisvís-
indadeild. Umhverfissjóður sjó-
kvíaeldis leggur um 20 milljónir
króna til verkefnisins á ári í þrjú
ár og StofnFiskur hf. sömu upp-
hæð. Umfang þessa fyrsta áfanga
er því um 120 milljónir króna.
Vísindamenn HÍ og StofnFisks
ætla að kanna möguleika á fram-
leiðslu á ófrjóum eldislaxi og um
leið öðlast meiri skilning á áhrif-
um erfðafræði og sameinda-
erfðafræði á stjórnun kynþroska.
„Framtíðarsýn laxeldis á Íslandi
þarf að vera sjálfbær, fjölbreytt,
samkeppnishæf og hagkvæm.
Einn liður í þessari sjálfbærni er
að iðnaðurinn noti í auknum mæli
ófrjóan lax til eldisins og stuðli
um leið að aukinni umhverfis-
vernd,“ segir í tilkynningu frá
StofnFiski.
Jón Atli Benediktsson rektor
sagði við undirritunina að nýi
samningurinn væri glæsilegt
dæmi um samstarf atvinnulífsins
og Háskóla Íslands. StofnFiskur
og Háskóli Íslands hefðu á síðustu
átta árum staðið fyrir árangurs-
ríkum rannsóknarverkefnum á
sviði ósérhæfðra ónæmisvarna í
laxi. Nýi samningurinn væri í
framhaldi af því samstarfi. Jón
Atli sagði að samstarfið hefði
gengið vel. Tengingin við atvinnu-
lífið væri mikilvæg og eins sú
þjálfun sem nemendur öðluðust í
slíku samstarfi.
StofnFiskur hf. er hluti af
Benchmark Genetics, alþjóðlegu
rannsókna- og nýsköpunarfyrir-
tæki á sviði fiskeldis, landbúnaðar
og dýraheilbrigðis.
gudni@mbl.is
Morgunblaðið/RAX
Undirritunin F.v. í aftari röð: Eduardo Rodríguez og Theodór Kristjánsson
frá StofnFiski, Magnús Diðrik Baldursson og Zophonías Jónsson frá Há-
skóla Íslands. Við borðið sitja Jón Atli Benediktsson, rektor Háskóla Íslands
(t.v.) og Jónas Jónsson, forstjóri StofnFisks hf. sem undirrituðu samninginn
um samvinnu við rannsóknir á stjórn á kynþroska eldislax.
Samstarf um laxa-
rannsóknir undirritað
hverri aðferð náð æskilegum vexti
án þess að verða kynþroska. Hann
segir að um frumrannsókn sé að
ræða og ómögulegt að segja hvort
og þá hvenær árangur næst. Ein-
hvers konar meðhöndlun þarf að
koma til við frjóvgun eggjanna eða
síðar til að gera laxinn ófrjóan svo
menn nái að stjórna því hvort fisk-
arnir verði kynþroska eða ekki.
„Okkar nálgun er tvíþætt. Við
horfum á þetta gagnvart eldinu
sjálfu. Ef fiskur verður kynþroska
áður en markaðsstærð er náð þá er
það beint tap. Hann verður minni en
ella, holdgæðin minni og gengur illa
að selja hann fyrir mun lægra verð.
Hin hliðin er sú að við viljum koma
til móts við sjónarmið umhverfis-
verndar. Gagnrýni á uppbyggingu
fiskeldis byggist m.a. á því að verið
sé að nota frjóa stofna í eldinu. Við
sjáum á Íslandi mikil tækifæri til að
framleiða lax vegna betri stofna,
betri tækni og betri þekkingar en
áður. Við leysum mjög mörg vanda-
mál ef við getum stýrt kynþrosk-
anum í þeim stofnum sem við
notum,“ segir Jónas.
Ljósmynd/StofnFiskur
Laxahrogn StofnFiskur hf. framleiðir nú 4-5 milljónir þrílitna hrogna á ári.
Zophonías O. Jónsson, prófessor í
sameindaerfðafræði við Líf- og um-
hverfisvísindadeild HÍ, hefur umsjón
með rannsóknarverkefninu af hálfu
háskólans. Hann sagði rannsóknir á
því hvernig gera megi eldislaxa
ófrjóa fara fram víðar en hér, m.a. í
Noregi. Örugglega megi finna fleiri
en eina leið til að gera þetta. Zophoní-
as benti á að líklegt yrði að slíkar að-
ferðir yrðu iðnaðarleyndarmál til að
byrja með eða notkun þeirra háð
einkaleyfum og að þessi rannsókn
gæti á sama hátt leitt til nýrra einka-
leyfa. Hann sagði að rannsóknarsam-
starf af þessu tagi muni örugglega
skila fræðilegum árangri hvort sem
ný aðferð til að gelda laxa finnst eða
ekki. Þeirrar þekkingar muni m.a. sjá
stað í ritrýndum fræðigreinum.
Aðferðirnar nýtast víðar
Aðferðirnar sem beitt verður í
verkefninu munu nýtast víðar. Zoph-
onías nefndi að við Líf- og umhverfis-
vísindadeild HÍ vinni stór hópur að
rannsóknum á stofnerfðafræði
bleikju. Meðal annars er rannsak-
aður erfðafræðilegur munur á
bleikjuafbrigðunum fjórum í Þing-
vallavatni. Stofnarnir eru erfðafræði-
lega aðskildir og vel aðgreindir útlits-
lega. „Aðferðir sem settar verða upp
fyrir samvinnuverkefnið við Stofnfisk
munu vonandi líka nýtast í bleikju-
verkefninu,“ sagði Zophonías. „Til
dæmis ef svokölluð CRISPR/Cas9
erfðabreytingaaðferð verður löguð að
laxfiskum.“
Hann sagði að víðar en í Þingvalla-
vatni megi finna sambýli ólíkra
bleikjustofna. Í vatni einu í Græn-
landi eru a.m.k. fimm bleikjustofnar
og í vatni á Kamtsjatka í Rússlandi
eru þeir talsvert fleiri. Einnig eru
stundaðar rannsóknir við HÍ á erfða-
fræði urriðans í Þingvallavatni og þar
í kring. gudni@mbl.is
Rannsóknin bætir við þekkinguna
Morgunblaðið/Einar Falur
Rannsóknir Við Háskóla Íslands hafa farið fram rannsóknir á Þingvalla-
bleikju og urriða. Nú bætast við rannsóknir á kynþroska eldislaxa.
Allt um sjávarútveg Bláu húsin v/Faxafen
Sími 553 7355 • www.selena.is • Selena
undirfataverslun • Næg bílastæði
Full búð af fallegum sundfötum
Með sjálfbærni að leiðarljósi
Finnsk innanhússhönnun
02.03–02.09.2018 www.norraenahusid.is
Innblásið af Aalto