Morgunblaðið - 31.05.2018, Qupperneq 53

UMRÆÐAN 53
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2018
Vissir þú að krabbamein í leghálsi
er fjórða algengasta krabbamein
kvenna á heimsvísu? Sennilega kem-
ur það á óvart enda er legháls-
krabbamein fátíðara á Íslandi eða í
11. sæti yfir algengustu krabbamein
meðal kvenna. Það gæti líka komið
þér á óvart að fimm ára hlutfallsleg
lifun eftir greiningu er aðeins 50% á
heimsvísu en á Íslandi er hún 86%.
Ástæðan fyrir svo góðum árangri er
einföld: Á Íslandi, eins og í mörgum
þróuðum samfélögum, er stunduð
skipuleg skimun fyrir legháls-
krabbameini. Öllum konum hér-
lendis, á aldrinum 23-65 ára, er boðið
að láta skoða leghálsinn á þriggja ára
fresti.
Það sem aðgreinir legháls-
krabbamein frá flestum tegundum
krabbameina er að orsök þess er
veirusmit og tengist ekki erfðum. Um
80% fullorðinna einstaklinga smitast
af HPV-veirunni og hún berst á milli
einstaklinga við kynlíf. Vegna þess
hve margir smitast af HPV-veirunni,
og þar sem þeir sem eru smitaðir
finna ekki til einkenna, er mjög mik-
ilvægt að fram fari skimun til að kom-
ast að því hvort finna megi frumu-
breytingar af völdum veirunnar.
Markmið skimunarinnar er fyrst
og fremst að greina slíkar frumu-
breytingar, sem eru forstig krabba-
meinsins eða að greina krabbameinið
á fyrstu stigum þess svo hægt sé að
meðhöndla það með sem minnstu
inngripi. Frumubreytingarnar þróast
yfirleitt á löngum tíma, jafnvel á
mörgum árum. Þannig er mun auð-
veldara að greina forstigsbreytingar
og meðhöndla þær ef mætt er reglu-
lega í skimun.
Meðalaldur við greiningu legháls-
krabbameins er 45 ár sem er ungur
aldur miðað við greiningu annarra
krabbameina. Það endurspeglar að
um veirusmit er að ræða sem er al-
gengara hjá konum í yngri aldurs-
hópum. Það er því mikið áhyggjuefni
að mæting í skimunina
hefur farið hægt og síg-
andi niður á við síðustu
ár, sérstaklega hjá
yngstu aldurshópunum.
Mæting íslenskra
kvenna er til að mynda
mun minni en í hinum
landaríkjunum en óljóst
er hvað veldur.
Skimun fyrir legháls-
krabbameini fer fram
með frumustroki frá
leghálsi. Á Leitarstöð
Krabbameinsfélags Ís-
lands er skoðunin fram-
kvæmd af ljósmæðrum.
Hún er óþægindalítil
fyrir langflestar konur
og tekur aðeins örfáar
mínútur. Konur geta
einnig farið í skoðunina
hjá kvensjúkdóma-
læknum eða á heilsu-
gæslustöðvum á lands-
byggðinni.
Á vefgáttinni Mínar
síður á island.is eru nú
aðgengilegar upplýsingar um mæt-
ingu í krabbameinsleit þar sem konur
geta séð hvenær þær hafa fengið boð
og hvenær þær hafa mætt í skoðun.
Öllum 12 ára stúlkum býðst bólu-
setning við tveimur algengustu teg-
undum HPV-veirunnar sem geta
valdið leghálskrabbameini. Þegar
fram í sækir mun árangur bólusetn-
ingarinnar sýna sig með færri til-
fellum frumubreytinga og fækkun
krabbameinstilfella. Mikilvægt er að
taka fram að bóluefnið veitir ekki
vörn gegn öllum tegundum HPV-
veirunnar sem geta valdið legháls-
krabbameini og þá er ekki vitað
hvort bóluefnið veiti 100% vörn við
þeim tegundum sem bólusett er
fyrir. Þess vegna er mjög þýðingar-
mikið að konur haldi áfram að taka
þátt í skimun þó þær hafi fengið
bólusetninguna.
Ég skora á alla að hvetja konurnar
í kringum sig til að mæta reglubund-
ið í skimun. Það er ekkert feimnismál
að fara í skoðun eða greinast með
frumubreytingar í leghálsi og með
umræðu og hvatningu getum við
komið í veg fyrir alvarlegan sjúk-
dóm.
Nánari upplýsingar má finna á
www.krabb.is.
Auðvelt að koma í veg fyrir legháls-
krabbamein með þátttöku í skimun
Eftir Ágúst Inga Ágústsson
» Skimun fyrir leg-
hálskrabbameini fer
fram á þriggja ára fresti
og er afar mikilvægt að
konur mæti þegar þær
fá boð þar um á aldr-
inum 23-65 ára.
Ágúst Ingi Ágústsson
Höfundur er sviðsstjóri Leitarstöðvar
Krabbameinsfélags Íslands.
agust@krabb.is
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum