Morgunblaðið - 31.05.2018, Blaðsíða 64

64 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2018
✝ Jón ÞórarinnSveinsson
fæddist í Butru í
Fljótshlíð 11. apríl
1925. Hann lést á
Hrafnistu í Hafnar-
firði 18. maí 2018.
Jón var sonur
hjónanna Guð-
bjargar Jónsdóttur
húsmóður frá Sleif
í V-Landeyjum, f.
20.4. 1901, d. 8.3.
1990, og Sveins Böðvarssonar,
bónda og verslunarmanns frá
Þorleifsstöðum í Rangárþingi, f.
20.11. 1895, d. 10.8. 1985.
Elstur af bræðrum Jóns, sam-
feðra, var Ólafur Konráð, f.
18.7. 1920, d. 1988. Albræður
Jóns: Kristján Grétar, f. 9.3.
1927, d. 2011, Bjarni Hafsteinn,
f. 28.10. 1929, Magnús Leifur, f.
1.5. 1931, og Matthías Böðvar, f.
1.5.1931, d. 2009.
Jón kvæntist 10.6. 1961 Þur-
íði Hjörleifsdóttur, f. 29.12.
1931 í Reykjavík. Foreldrar
hennar voru Halldóra Narfa-
dóttir, f. 26.6. 1897, d. 19.7.
1982, og Hjörleifur Ólafsson, f.
24.5.1892, d. 2.7.1975. Dætur
Jóns og Þuríðar eru: 1) Þórunn,
f. 9.8. 1965, fyrrv. sambýlis-
maður hennar er Steinn Eiríks-
son, f. 5.6. 1965, frá Brimnesi í
með framleiðnitækni sem sér-
grein. Að loknu námi veitti
hann teiknistofu Kaupfélags Ár-
nesinga forstöðu til 1958. Starf-
aði því næst hjá Ísarn í Reykja-
vík sem tæknilegur ráðunautur
og á teiknistofu ásamt Kjartani
Sveinssyni. 1962 stofnaði hann
svo skipasmíðastöðina Stálvík
við Arnarvog í Garðabæ. Þegar
mest var unnu þar yfir 200
manns og var því stærsti
atvinnurekandinn í Garðabæ.
Þar voru smíðuð 52 stálskip,
þar af togarinn Ottó N. Þorláks-
son og Þórunn Sveinsdóttir.
Eftir að Stálvík var lokað tók
hann m.a. að sér hönnun og
smíði á björgunarskipum fyrir
olíuborpalla í Norðursjó, en þau
voru smíðuð í Danmörku. Jón
lét sér annt um bæjarfélagið og
tók þátt í uppbyggingu Garða-
bæjar. Hann sat í bæjarstjórn
fyrir Sjálfstæðisflokkinn sem
forseti bæjarstjórnar frá 1978-
1982. Um árabil var Jón for-
maður Félags dráttarbrauta og
skipasmiðja í samtökum ís-
lensks iðnaðar auk þess sem
hann gegndi fjölmörgum öðrum
trúnaðarstöfum. Hann unni
góðri tónlist, var alla tíð virkur
í félagsmálum og lét fólk sig
varða.
Hjónin voru meðal þeirra
fyrstu er reistu sér hús í Garða-
bæ, en 1963 byggðu þau Smára-
flöt 8 og bjuggu þar alla tíð.
Útför Jóns fer fram frá Vída-
línskirkju í Garðabæ í dag, 31.
maí 2018, og hefst athöfnin kl.
13.
Fráskrúðsfirði.
Börn þeirra eru:
Hulda Steinunn, f.
18.3. 1995, og Jón
Björgvin, f. 9.3.
2001. Eiginmaður
Þórunnar er Jó-
hannes Hall-
dórsson, f. 12.10.
1950, börn hans
eru: Hanna Dóra,
Páll, Kristín Þóra
og Signý og eru
barnabörn og barnabarnabörn
níu. 2) Sveinbjörg, f. 25.8. 1969,
sonur hennar og Úlfs Grönvold,
f. 3.1. 1966, er Jón Þórarinn, f.
18.12. 1993. Unnusta hans er
Helena Guðmundsdóttir, f. 6.6.
1997. Eiginmaður Sveinbjargar
er Gunnar Jóhann Birgisson, f.
19.10. 1960. Börn hans eru
Birgir Ísleifur, Unnur Elísabet,
Katrín Björk og Gunnar Freyr,
barnabörnin eru fjögur.
Jón ólst upp á Uxahrygg á
Rangárvöllum og gekk í
Strandaskóla frá 10-14 ára ald-
urs. Að loknu fjögurra ára námi
í járnsmíði á Selfossi 1949
stundaði hann framhaldsnám í
járniðnaði við Teknologisk
Institut 1951 og 1952 og starf-
aði hjá Burmeister og Wain
jafnhliða náminu. Hóf nám við
Köbenhavns Teknikum 1953
Undirritaður varð þeirrar
gæfu aðnjótandi að kynnast
Jóni fyrir rúmum tíu árum þeg-
ar ég kom inn í fjölskyldu hans.
Jón var einstakur maður. Ég
tek heilshugar undir það sem
Hafsteinn bróðir hans sagði, að
Jón væri besti maður sem hann
hefði kynnst. Jón var góðhjart-
aður og vildi öllum vel og hall-
mælti aldrei nokkrum manni.
Hann var mikill athafnamaður
og allt það sem hann tók sér
fyrir hendur gerði hann af mik-
illi ástríðu, harðduglegur og
mikill fagmaður.
Um 1960 ákvað hann ásamt
fleirum að stofna skipasmíða-
stöðina Stálvík í Garðabæ.
Hann byrjaði nánast með tóm-
ar hendur, landnámsmaður við
Arnarvog, þar sem hvorki var
rafmagn né rennandi vatn.
Hann byrjaði á að smíða olíu-
báta, fyrsta skipið fékk nafnið
Lágafell og svo var farið í að
byggja aðstöðu til að byggja
stærri skip. Í framhaldi af því
var byggð stærri stöð sem
hæfði stærri skipum. Í þessi
þrjátíu ár sem stöðin var starf-
rækt voru smíðuð yfir fimmtíu
skip. Þarna varð til gífurlega
mikil þekking og reynsla og um
tíma störfuðu yfir 200 manns í
Stálvík. Þegar kvótakerfið var
sett á í kringum 1990 var sett
stopp á alla innlenda skipa-
smíði. Þá var Jón kominn með
samninga fyrir raðsmíðaverk-
efni, það var búið að sjá um
fjármögnunina, en farið var
fram á ríkisábyrgð sem fékkst
ekki. Þar með var fótunum
kippt undan Stálvík, grundvöll-
urinn var ekki lengur til staðar.
Ég hef oft leitt hugann að því
að hefði þessi skipasmíðastöð
verið staðsett úti á landi hefði
hún fengið aðra og jákvæðari
meðferð. Þar sem hún var hins
vegar á höfuðborgarsvæðinu
fékkst ekki aðstoð við að kom-
ast í gegnum þennan skafl þó
að stærri langtímahagsmunir
hefðu vissulega mælt með því.
Skammsýnir stjórnmálamenn
settu fæturna fyrir og stóðu
frekar gegn hugsjón Jóns en að
styðja við hana. Þetta var mikil
skammsýni, því að nú á sér
ekki stað nein nýsmíði á land-
inu. Handverki og þekkingu á
skipasmíði var fórnað. Þess má
einnig geta að eitt mesta afla-
skip flotans, Ottó N. Þorláks-
son, var hannað og smíðað í
Stálvík.
Með Jóni er genginn mikill
hugsjónamaður og eldhugi.
Blessuð sé minning hans.
Þinn tengdasonur,
Jóhannes Halldórsson.
Hamrammur forystumaður,
þannig er Jóni Þ. Sveinssyni,
tengdaföður mínum, lýst í 70
ára afmælisriti Málms, tímarits
Samtaka fyrirtækja í málm- og
skipaiðnaði. Já, og hamrammur
var hann: Drengurinn sem ólst
upp á Uxahrygg, einum af svo-
kölluðum Bakkabæjum, sem
standa við Þverá skammt frá
Odda á Rangárvöllum; ungi
járnsmiðurinn á Selfossi sem
ákvað 1949 að halda til náms í
Kaupmannahöfn og lauk þaðan
námi í véltæknifræði frá Kö-
benhavns Teknikum átta árum
síðar og síðan en ekki síst
framkvæmdastjórinn sem smíð-
aði yfir 50 skip í fyrirtæki sínu
Stálvík við Arnarvog í Garða-
bæ.
Ég kynntist Jóni skömmu
eftir að hann hafði fengið heila-
blóðfall þá 86 ára gamall – áfall
sem batt hann við hækjur og
síðar hjólastól. Ég á því ekki
minningar um hann frá þeim
tíma sem hann var upp á sitt
besta, eins og sagt er, en já-
kvæðnin, bjartsýnin og óbilandi
trú á hið besta í lífinu er nokk-
uð sem ég mun minnast og
tengja við hann alla tíð.
Í nýlegu en fallegu ljóði eftir
Braga Valdimar Skúlason er
ort um sólarlagið og ævikvöld-
ið. Þar segir:
Líttu sérhvert sólarlag
sem hið hinsta væri það.
Því morgni eftir orðinn dag
enginn gengur vísum að.
Þessi texti á einkar vel við
þegar farið er yfir lífshlaup
Jóns tengdaföður míns. Jón sat
aldrei auðum höndum, féll aldr-
ei verk úr hendi og kunni betur
skil á verklegum fram-
kvæmdum en nokkur annar
sem ég hef hitt. En umfram allt
þá var Jón verðugur fulltrúi
sinnar kynslóðar. Kynslóðar
sem býr yfir reynslu sem fólk í
dag getur ekki öðlast. Kynslóð-
ar sem barðist frá fátækt til
bjargálna, upplifði sjálfstæðis-
baráttu þjóðar sinnar og hörm-
ungar seinni heimsstyrjaldar.
Þannig upplifði Jón tímana
tvenna. Hann fékk sína fyrstu
skó daginn sem hann fermdist
frá Oddakirkju og sjálfur sagði
hann að ein stórkostlegasta
stunds lífs síns hefði verið að
upplifa stofnun íslenska lýð-
veldisins í úrhellisrigningu á
Þingvöllum árið 1944. Þá var
hann 19 ára gamall en minn-
inguna um þetta regnvota
augnablik geymdi hann alltaf
með sér.
Jón var mikill áhugamaður
um stjórnmál og almennt um
félagsmál og lét til sín taka á
þeim vettvangi. En Stálvík, fyr-
irtækið sem hann hafði byggt
upp ásamt nokkrum öðrum
nánast úr engu, átti lengi vel
hug hans allan. Þar voru af
dugnaði og útsjónarsemi smíð-
uð ófá happafley. Stoltastur var
hann af togaranum Ottó N.
Þorlákssyni, sem smíðaður var
fyrir HB Granda (þá BÚR).
Það má segja að það sé ótrúleg
tilviljun að sama dag og Jón
kvaddi okkur sigldi Ottó sinn
síðasta túr fyrir Granda áður
en þetta mikla aflaskip sigldi til
nýrra eigenda í Vestmannaeyj-
um.
Jón tengdafaðir minn átti sér
einkunnarorð, sem þeir þekktu
sem stóðu honum nærri: Aldrei
missa kjarkinn. Þeir sem það
tileinka sér eru færir í flestan
sjó, sagði hann. Nú hefur þessi
hamrammi framkvæmdamaður,
sem aldrei missti kjarkinn á
siglingu sinni um lífsins ólgu-
sjó, farið í sína hinstu siglingu.
Hvort sem horft er til Fljóts-
hlíðar í átt að Butru, þar sem
Jón fæddist, keyrt niður með
Þverá fram hjá Uxahrygg, þar
sem Jón var alinn upp, eða far-
ið að Oddatorfu á Rangárvöll-
um, þar sem Jón var fermdur,
nú eða einfaldlega horft til hafs
þar sem skip mætast við sjón-
deildarhringinn, þá mun minn-
ing um góðan mann lifa með
okkur.
Gunnar Jóhann Birgisson.
Við erum svo einstaklega
lánsöm að hafa átt besta afa í
heimi. Afi sá alltaf það besta í
fólki og bar virðingu fyrir dýr-
um og mönnum. Hann ferðaðist
mikið og víða. Hann kunni að
meta tónlist, hann var lengi í
kirkjukór í Garðakirkju, söng
oft og fór með vísur. Aldrei
höfum við séð hann reiðan eða
heyrt hann blóta þrátt fyrir
sterkar skoðanir á flestum
hlutum. Hann var jákvæður,
bjartsýnn, trygglyndur, mikið
ljúfmenni, klár, vinnusamur og
mjög þolinmóður.
Afi var stór partur af okkar
uppeldi en við sáum hann nán-
ast hvern einasta dag, alla okk-
ar ævi. Þrátt fyrir um 70 ára
aldursmun var hann okkar
besti vinur. Það var alltaf hægt
að spyrja afa um hvað sem var,
en við urðum að vera undirbúin
undir löng og ítarleg svör enda
gerði hann allt sem hann tók
sér fyrir hendur með miklum
sóma, líka að svara einföldum
spurningum barnabarnanna.
Hann var duglegur að segja
okkur sögur og fræðimola.
Hann kenndi okkur, án þess
endilega að reyna, hvernig á að
takast á við hluti – með kjarki
og jákvæðni.
Afi kenndi okkur að umgang-
ast fólk, sýna þolinmæði og
vanda til verka – „Lakkið verð-
ur aldrei betra en undirlagið.“
Afi skilur eftir sig óteljandi
lífsreglur sem hafa og munu
áfram hjálpa okkur að takast á
við verkefni lífsins. Við viljum
þakka þér fyrir allt sem þú hef-
ur kennt okkur, elsku afi.
Jón Þórarinn Úlfsson
Grönvold, Hulda Steinunn
Steinsdóttir, Jón Björgvin
Steinsson.
Svona er lífið. Það skiptir
ekki máli hversu góður mað-
urinn er eða hversu vænt
manni þykir um hann, lífsgöng-
unni hér lýkur þegar kallið
kemur. Þannig er það með Jón
Þórarin bróður minn sem
kvaddi þennan heim 18. maí.
Ég lít á það sem sérstaka
gæfu að hafa átt Jón sem bróð-
ur og fylgdarmann á lífsgöngu
minni. Það er nokkuð sem mað-
ur ákveður ekki sjálfur en mér
var gefið og eftir stendur djúpt
þakklæti fyrir tímann sem ég
og mín fjölskylda áttum með
honum, elskulegri konu hans og
börnum.
Jón nýtti vel nestið sem for-
eldrar okkar bjuggu okkur til
lífsgöngunnar á bernskuárum
okkar á Uxahrygg. Kjarni þess
nestis var heiðarleiki og trú-
mennska innrömmuð í kristi-
legu hugarfari.
Jón var elstur okkar al-
bræðranna fimm sem ólumst
upp á Uxahrygg. Aldrei beitti
hann aflsmunar þótt það kæmi
fyrir að það slettist upp á vin-
skapinn eins og stundum gerist
á unglingsárum jafnvel þótt
bræður eigi í hlut. Þá réð um-
burðarlyndi og kærleikur hans
til yngri bræða sinna för og
gott er að minnast.
Á ævi Jóns urðu meiri breyt-
ingar á lífsháttum fólks en
nokkurn gat órað fyrir. Þriggja
ára flutti hann með foreldrum
sínum að Uxahrygg þar sem
aðbúnaður var mjög fátæklegur
miðað við nútímann. Frumstæð
og lítil hjálpartæki við heim-
ilisstörfin, moldargólf, einn lítill
skápur í eldhúsi sem tók
nokkra bolla og glös og rekki
fyrir diska, annað ekki. Vatn
sótt út í læk vetur sem sumar,
ekki rafmagn, sími eða útvarp
og slegið með orfi og ljá.
En Jón tileinkaði sér ungur
möguleika á tækniþróun og
beitingu hennar til bættra lífs-
kjara. Hann var í barnaskóla á
Strönd á Rangárvöllum og þar
hafði verið sett upp vindmylla
sem framleiddi rafmagn, sem
þá þekktist naumast í sveitum
landsins, og lýsti upp skólahús-
ið. Jón sagði foreldum okkar
frá þessari tækni og hvatti þau
til að fjárfesta í þessum búnaði
sem þau gerðu.
Jón, þá aðeins 16 ára gamall,
stjórnaði allri uppsetningu á
vindmyllunni og öllum rafteng-
ingum. Það var ógleymanleg
stund þegar gamli bærinn á
Uxahrygg varð allt í einu allur
uppljómaður af rafmagnsljós-
um á ágústkvöldi 1941.
Það má segja að hér hafi Jón
stigið fyrsta skrefið af mörgum
sem síðar komu þar sem hann
virkjaði tæknina til stórstígra
framfara og heilla fyrir ís-
lenska þjóð. Eftir að hafa lokið
tækninámi í Danmörku byggði
hann skipasmíðastöðina Stálvík
í Garðabæ þar sem smíðuð voru
yfir 50 stálskip og þróuð var ný
tækni sem leiddi til mikils
orkusparnaðar skipa sem vakti
mikla athygli hér og erlendis
og skrifað var um í erlend
tæknitímarit.
Mannkostir Jóns voru öllum
auðsæir sem kynntust honum.
Hann hafði svo mikið að gefa
öðrum og var óspar á þær gjaf-
ir. Það tók engan mann langan
tíma að skynja að þar fór góður
maður, traustur og tryggur,
sem vildi öllum vel. Það er
birta yfir allri göngu hans,
hvergi skuggi. Megi það vera
leiðarvísir og grunnur sem af-
komendur hans, sem hann elsk-
aði og dáði, byggja líf sitt á.
Kona hans, Þuríður Hjörleifs-
dóttir, hógvær og elskuleg hús-
móðir, var honum samhentur
og traustur förunautur.
Magnús L. Sveinsson.
Ekki var mér auðvelt að
halda aftur af tárum er ég stóð
við dánarbeð Jóns Þ. Sveins-
sonar, bróður míns, þegar ég
horfði á sviphreina ásjónu hins
mikla athafnamanns. Á þeirri
stundu var mér efst í huga því-
líkan mannkærleik hann hafði
hlotið í vöggugjöf og borið með
sér í gegnum lífið. Hvað er dýr-
mætara en kærleikur? Hann
naut þeirrar gæfu að foreldrar
okkar bræðra þroskuðu þennan
meðfædda hæfileika hans í rík-
um mæli á uppvaxtarárum
hans. Það var áberandi í fari
Jóns hvað hann bar mikla virð-
ingu fyrir öllu lífríki jarðarinn-
ar. Ég minnist þess ekki að
hafa heyrt Jón blóta enda tóku
foreldrar okkar það loforð af
okkur að við bræður blótuðum
ekki eða segðum ósatt. Því lof-
orði var hann trúr enda sann-
leikurinn hans lyndiseinkunn.
Illmælgi var ekki til í hans
orðabók, engum skyldi hall-
mælt. Jón var mjög trúaður og
kirkjurækinn. Tónelskur mjög
og söng í mörgum kirkjukór-
um. Ungur að árum fór Jón til
Danmerkur í tækninám. Að því
loknu kynnti hann sér danska
stáliðnaðinn og stálskipasmíði.
Að fáum árum liðnum eftir
heimkomuna til Íslands reisti
hann skipasmíðastöðina Stálvík
í Garðahreppi síðar Garðabæ.
Með ótrúlegri elju, útsjónasemi
og dugnaði tókst Jóni að tækni-
væða og skipuleggja þessa stöð
svo ríkulega og vel að verk-
efnin í nýsmíði skipa hrönn-
uðust upp. Smíðuð voru um 50
stálskip, þar af sex skuttog-
arar. Þar má nefna togarann
landsfræga Ottó N. Þorláksson.
Þennan togara smíðaði Jón frá
grunni með stuðningi Sigurðar
Ingvarssonar skipatæknifræð-
ings. Ríkisvaldið sá til þess að
Stálvík ásamt öðrum stöðvum
þurfti að loka fyrir nýsmíði
skipa þrátt fyrir næg verkefni.
Starfsmenn Stálvíkur voru á
þriðja hundrað og voru þar
margir afburðamenn. Þótt
flestir væru afbragðsfagmenn
voru aðrir ekki með sömu getu
til snilldarverka og þeir bestu
jafnvel svo að verkstjórar ósk-
uðu eftir að þeim yrði skipt út
fyrir aðra betri. Þar kom til
kasta Jóns og svar hans var:
„Með góðri tilsögn og hjálp
geta þeir hjálpað til og lagt sitt
af mörkum. Þeir þurfa að lifa
og starfa eins og aðrir.“ Málið
afgreitt. Mörgum trúnaðar-
störfum var Jóni trúað fyrir og
þau leysti hann öll af prýði og
samviskusemi. Má þar nefna
t.d. embætti forseta bæjar-
stjórnar Garðabæjar. Seinustu
mánuði dvaldi Jón á Hrafnistu í
Hafnarfirði þar sem hann lést
að kvöldi 18. maí. Jón var
kvæntur Þuríði Hjörleifsdóttur
og áttu þau tvær glæsilegar
dætur, Þórunni og Sveinbjörgu.
Nokkrum sinnum heimsótti ég
Jón á Hrafnistu og átti með
honum eftirminnilegar góðar
stundir. Ekki leið sá dagur að
eiginkona Jóns og dætur þeirra
heimsæktu hann ekki. Ljúft var
að horfa upp á hvað Jón var
umvafinn kærleika og væntum-
þykju í þeirra nærveru. Nú
þegar komið er að leiðarlokum
og ég kveð minn góða bróður
hinstu kveðju set ég mér það
markmið að halda kyndli minn-
inganna hátt á lofti svo hann
megi lýsa sem flestum veginn
um komandi daga. Eiginkonu
og dætrum, öllum ættingjum
og vinum votta ég mína innileg-
ustu samúð. Hvíli hann í Guðs-
friði.
Hafsteinn Sveinsson.
Jón var stór og mikill maður.
Ekki í þeim skilningi sem al-
mennt er lagður í þau orð,
heldur vegna stærðar þeirra
hugmynda og verkefna sem
hann tók sér fyrir hendur og
framkvæmdi. Hann var andlegt
hreystimenni og það var yfir
honum einhver allt að því ofur-
mannlegur ævintýraljómi.
Hann var aðeins sextán ára
þegar hann stóð fyrir uppsetn-
ingu og tengingu rafmagns-
myllu á heimili foreldra sinna
og leiddi þannig, inn í fátækleg-
an bæinn rafmagn og ljós. Ung-
ur að aldri hélt hann síðan til
náms í tæknifræði til Kaup-
mannahafnar. Samhliða fram-
úrskarandi námi gerði hann
upp gamalt lögreglubifhjól sem
hann ók síðan sumarið 1952, frá
Kaupmannahöfn um norðanvert
Þýskaland og suðurodda Sví-
þjóðar og Noregs, rúmlega
2.600 km leið. Aftan á hjólinu
sat yngsti bróðir hans, faðir
minn, Magnús Leifur.
Jón stofnaði og stýrði Stál-
vík, sem var ein stærsta skipa-
smíðastöð Íslands. Á hennar
vegum voru sjósettir og hann-
aðir tugir báta og skipa. Jón
stóð fyrir hönnun fyrsta togar-
ans sem smíðaður var hér á
landi og í kjölfarið fylgdu fleiri
sem margir skipuðu sér í flokk
bestu fiskiskipa landsins. Jón
hannaði jafnframt nýja lögun á
skipskrokkum sem leiddi til
mikils eldsneytis- og orku-
sparnaðar.
Jón hugsaði út fyrir öll
möguleg box í leit sinni að
lausnum en það var þó ein
hindrun sem hann virti í hví-
vetna. Það var ef lausnin var
mögulega á kostnað einhvers
annars og hún skaraðist á við
góðvild og heiðarleika. Það sem
gnæfði yfir svo marga kosti og
afrek Jóns var einmitt góð-
mennska hans og sanngirni.
Ekki fór hann í manngreinar-
álit og engu skipti hverrar
þjóðar sá eða sú var sem fékk
Jón Þórarinn
Sveinsson
Morgunblaðið birtir minningargreinar endurgjaldslaust
alla útgáfudaga.
Skil | Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Smellt á Morgunblaðslógóið
í hægra horninu efst og viðeigandi liður, „Senda inn minning-
argrein,“ valinn úr felliglugganum. Einnig er hægt að slá inn slóð-
ina www.mbl.is/sendagrein
Skilafrestur | Ef óskað er eftir birtingu á útfarardegi verður
greinin að hafa borist eigi síðar en á hádegi tveimur virkum dög-
um fyrr (á föstudegi ef útför er á mánudegi eða þriðjudegi).
Minningargreinar