Víkurfréttir - 17.12.1981, Blaðsíða 54

Fimmtudagur 17. desember 1981
VÍKUR-fréttir
Hálf öld frá því að formaður Verkalýðsfélags Keflavíkur var fiuttur nauðugur til Reykjavíkur
Rætt við Jón, son Hannesar Jónssonar,
ritara Verkalýðsfélags Keflavíkur
( þróun alþýöusamtakanna á
(slandl hefur áriö 1932 verið
nefnt „Baráttuáriö mikla" og það
ekki að ástæðulausu. Harðvitug
átök áttu sér víða stað á milli
launþega og atvinnurekenda frá
upphafi til loka þessa árs. Á
spjöldum sögunnar má lesa
m.a. eftrifarandi setningar: „Fá-
dæma ofbeldi útgerðarmanna í
keflavík gegn formanni Verka-
lýðsfélags Keflavíkur". „Harð-
vítug átök íBolungarvík.Tveirat-
vinnurekendur reyna að brjóta
samtök verkamanna á bak aftur.
Hannibal Valdimarsson fluttur
með valdi frá Bolungarvík til (sa-
fjarðar." „Fátækraflutningur vof-
ir yfir heimili verkalýðsforingja."
„Heiftarlegar deilur á Siglufirði
milli verkalýðsfélagsins og
stjórnar síldarverksmiðjanna."
Bæjarstjórnarfundur undir lög-
regluvernd. Bardagi milli verka-
manna og lögreglu." Þetta var 7.
júlí, en heldur betur hitnaði í kol-
unum þann 9. nóv.: „Bardagi á
milli lögreglu og verkamanna í
Reykjavík - mótmælt kauplækk-
unaráformum bæjarstjórnar.
Bærinn algjörlega á valdi verka-
manna." Noröur á Akureyri er
ástandiö litlu betra. „Harðar deil-
ur milli Verkamannafélags Akur-
eyrar og bæjarstjórnar Akureyr-
ar. Verkbann á Nóvu - Átök á milli
verkfallsmanna og liðs bæjar-
fógeta." „Hver dagur var harð-
•ótt hatrömm glíma, vlð hungur-
vofuna tll og frá“ orti
Steinn Steinarr eftir slaginn 9.
nóv., „og loksins kom að þvi þeir
börðust I bænum, um brauð
handa svettwndi verkalýð", segir
seinna í sama kvæði sem ber yfir-
skriftina „Verkamaður".
Já, kjarabaráttan var hatramm-
Jón Hannesson
ari í þann tíð, en hún er í dag, eins
og nýgert samkomulag á milli
ASÍ og atvinnurekenda vitnar
best um. Og fyrir þá sem lítt
þekkja til sögu launþegasamtak-
anna, en lifa nú í allsnægtarþjóð-
félagi, er hollt að rifja upp eitt
sögulegasta atvikið í gegnum
tíðina, - það skeði einmitt hér á
Suðurnesjum, nánar tiltekiö í
Keflavík í byrjun ársins 1932, eða
fyrir tæpum 50 árum.
ÚTGERÐARMENN FLYTJA
FORMANN VERKALÝOSFÉ-
LAGSINS NAUÐUGAN
TIL REYKJAVlKUR
En hver var svo aðdragandi
þess sem að framan greinir í
setningunni „Fádæma ofbeldi
útgerðarmanna í Keflavík gegn
formanni Verkalýðsfélags Kefla-
víkur"? Hann var sá, að stofnað
hafði verið Verkalýðsfélag Kefla-
víkur haustið 1931 með 30 fé-
lagsmönnum. Formaður þess
var kosinn Axel Björnsson, gjald-
keri Kristinn Jónsson, ritari
Hannes Jónsson. Meðstjórnend-
ur þeir Valdimar Guðjónsson og
Þorbergur Sigurjónsson. Gekk
félagið þegar í Alþýðusamband
(slands.
Útgerðarmenn og atvinnurek-
endur neituðu að viðurkenna fé-
lagið sem samningsaðila. Hófst
þá mikil deila um þessi mál upp
úr áramótunum. Verkalýðsfélag-
ið sneri sér þá til AS(. Hinn 18.
janúar tilkynnti verkamálaráð
AS( útgeröarmönnum í Keflavík,
að afgreiðslubann yrði sett á alla
báta i Keflavík, þartil samiðhefði
verið við Verkalýðsfélag Kefla-
víkur. Þá tilkynnti verkalýðsfé-
lagið hinn 19. jan., að ekki skyldi
unnið við skipið Vestra, sem
væntanlegt var til Keflavíkur þá
um kvöldið. Gerðu útgerðar-
menn og formenn í Keflavík þá
samtök með sér um aö brjóta á
bak aftur með valdi ákvarðanir
verkalýðsfélagsins, með þeim
hætti, að aöfaranótt 20. janúar
ruddist hópur manna inn í hús
eitt í Keflavík, þar sem Axel
Björnsson, formaður Verkalýðs-
félags Keflavíkur, var næturgest-
ur. Var þar kominn flokkur út-
gerðarmanna, um 20-30 manns
og létu þeir ófriðlega. Eftir
nokkur orðaskipti og hótanir um
meiðingar, tóku þeir Axel með
valdi, fluttu hann út í mótorbát og
héldu til Reykjavíkur. Hótuðu
honum öllu illu ef hann dirfðist
að koma aftur til Keflavíkur.
ALÞÝOUSAMBAND (SLANDS
SKERST I LEIKINN
Eftir að hafa flutt Axel úrKefla-
vík, létu útgeröarmenn knéfylgja
kviði gegn þeim sem eftir voru.
AS( reyndi að spyrna við fótum.
„Einn af stjórnarmönnum AS(,
Kjartan Ólafsson úr Hafnarfiröi,
hélt til Keflavíkur 21. jan. Átta
félagar hans úr Hafnarfirði
fylgdu honum. Komu þeirsuður
eftir klukkan átta að kvöldi.
Ákveðið var að boða samstundis
til fundar í verkalýðsfélaginu.
Flykktust verkalýðsmenn saman
þar sem Kjartan var, en útgeröar-
Axel Björnsson
menn hófu þegar liðssafnað. Fór
Kjartan þá heim til eins for-
mannsins og ræddi hann um
deilumálin. Safnaðist þá mann-
fjöldi saman að húsinu og stjórn
útgerðarmannafélagsins kom
þar inn. Spurði Kjartan hvort
ætlunin væri að efna til æsinga
og meina verkamönnum að
halda fund. Hinir kváðu svo ekki
vera og létu undan síga. Hélt
Kjartan síðan fund í verkalýösfé-
laginu, kynnti afstöðu Alþýðu-
sambandsins og hvatti menn til
að taka á málum þessum með
festu en æsingalaust."
ÚTGERÐARMENN HRÆDDU
KONUR OG BÖRN. SENDU
SKEYTI TIL ASl OG TIL-
KYNNTU AÐ BÚIÐ VÆRI AÐ
LEGGJA VERKALÝÐS-
FÉLAGIÐ NIÐUR
„Nú, eins og má lesa þennan
þennan örlagaríka tíma, þá segir
að útgerðarmenn hafi ekki verið
af baki dottnir, því daginn eftir
fengu þeir hreppsnefndina til að
boða fund, og hófst nú hinn
furðulegasti leikur. Á þessum
fundi var samþykkt að halda
skyldi fund í verkalýðsfélaginu.
Lét stjórn þess til leiðast, þar eð
útgerðarmenn og flokkur þeirra
létu ófriðlega og höfðu hótanir í
frammi. Hræddu þeir konur og
börn verkalýðsfélagsmanna svo
að þeim varð ekki vært í bænum.
Og þegar verkalýðsfundurinn
var haldinn umkringdu þeir
húsið en stjórn Útgeröarmanna-
félagsins þrengdi sér inn á fund-
inn og kúgaði verkamenn til að
gefast algerlega upp og leggja
niður félag sitt. Einn maður
greiddi atkvæði gegn þessu.
Aörir þorðu ekki að greiða at-
kvæði gegn vilja útgerðarmanna,
þeirgátu þá búist við hinu versta.
Mönnum hafði verið hótað mis-
þyrmingum og lifláti, ef ekkiværi
farið í einu og öllu að vilja útgerð-
armanna. Hreppstjórinn stóð
Útgerðarmenn í Keflavík ruddust inn til Axels
Björnssonar, formanns, og
hann yfirgæfi ekki bæinn
Fjölskyldum annarra stjórnarmanna ólíft í
Keflavík
hótuðu honum barsmíð ef
ÓLÍFT i BÆNUM FYRIR
STJÓRNARMENN VERKA-
LÝÐSFÉLAGSINS
Aliir munu þeir sem skipuðu
fyrstu stjórn félagsins vera
horfnir af sjónarsviðinu, en sá
sem einns næst stóð þessum at-
burðum, var Jón, sonur Hannes-
ar Jónssonar ritara félagsins, en
Jón var þá aðeins 10ára að aldri.
Við heimsóttum hann á Garða-
veginn í Keflavík og báðum hann
að segja okkur frá því sem hann
myndi af þessum atburði og
hvaða afleiðingar verkalýðsbar-
átta föður hans hefði haft á fjöl-
skyldulífið.
„Ég var nú ekki vitni að
þessum atburði, en ekki fór samt
hjá þvi að ég heyrði mikið um
hann talað á mínu heimili", sagði
Jón. „Þrátt fyrir ungan aldur
skynjaði ég að mjög alvarlegtvar
á seyði og fékk reyndar að finna
fyrir því. Eftir að Axel hafði verið
vakinn upp þar sem hann var
gestkomandi í húsi Þorgerðar
Einarsdóttur, og fluttur með m.b.
Bjarna Ólafssyni nauðugur til
Reykjavíkur, var okkur ólíft í
byggöarlaginu, og skal ég koma
nánar að því síðar, en fyrst langar
mig til að greina nánar frá því
sem ég heyrði um aðförina.
Útgerðarmenn ruddust inn i hús-
ið gegn vilja Axels. Höfðu þeir
meðferðis poka til að láta hann í
ef með þyrfti. Til þess kom þó
ekki. Axel klæddi sig samkvæmt
skipun þeirra, er þeir hótuðu að
beita hann ofbeldi. Sá hann að
vegna liðsmunar væri mót-
spyrna þýðingarlaus og lögðu
margir hendur á hann og fóru
með hann um borð í bátinn og
sigldu til Reykjavíkur. Axel
stundaði atvinnu við bifreiðavið-
gerðir i Keflavík en átti lögheim-
ili í Reykjavík og þangað ætti
hann að fara og vera, sögðu út-
gerðarmenn. Axel kærði þennan
atburð og taldi ástæðuna til of-
beldisins vera þá eina, að hann
var formaöur Verkalýðsfélags
Keflavikur, sem átti í launadeilu
við útgerðarmenn i Keflavík, -
friðsamlega af félagsins hálfu.
Hann nefndi svo nöfn nokkurra
manna sem hann krafðist að
yrðu látnir sæta ábyrgð vegna
ofbeldisins."