Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 21.04.1981, Blaðsíða 4

4
un í Bandaríkjunum stefndi upp á viö, en síðan breyttist ástandið til hins verra.
Bráðabirgðatölur fyrir fyrstu mánuði þessa árs benda á hinn bóginn til þess, að
hagvöxtur hafi glæðzt á ný. í ársbyrjun 1981 var ljóst, að í Vestur-Evrópu
einkenndist efnahagsástand af samdrætti í eftirspurn og er óljóst hvort samdrátt-
urinn hafi stöðvast á fyrsta fjórðungi þessa árs.
Efnahagsstefna stjórnvalda í flestum ríkjum OECD hefur fyrst og fremst
mótazt af viðleitni til að draga úr verðbólgu og í sumum ríkjum einnig viðskipta-
halla. Þetta hefur hins vegar aukið á atvinnuleysi, sem gæti orðið tilefni til
ráðstafana til að auka umsvif. Pó er líklegt, að mikillar varkárni muni gæta í þeim
efnum meðan ekki dregur verulega úr verðbólgu. Hér má einnig nefna, að þau ríki
er höfðu minnsta verðbólgu á síðata ári, voru með mestan halla á viðskiptajöfn-
uði. Ríki með afgang á viðskiptajöfnuði, Bandaríkin og Bretland, beina sam-
dráttaraðgerðum að því að draga úr verðbólgu, sem hefur verið mikil í þessum
ríkjum, en ríki með litla verðbólgu, Vestur-Þýzkaland og Japan, beina sam-
dráttaraðgerðum að því að draga úr viðskiptahalla. Af þessum sökum virðist ekki
líklegt, eins og nú horfir, að ráðstafanir stjórnvalda muni beinlínis verða til að
örva efnahagsstarfsemi á árinu 1981. Ef áfram dregur úr hækkun neyzluvöru-
verðs, og ekki kemur til nýrra olíuverðshækkana, eru taldar líkur á, að kaupmátt-
ur tekna aukist á ný á þessu ári og gæti það leitt til nokkurrar aukningar einka-
neyzlu. Einnig eru taldar líkur á, að fyrirtæki hafi nú þegar komið á jafnvægi milli
birgða og framleiðslu og birgðir muni því ekki minnka frekar. Aukinni eftirspurn
yrði þá mætt með aukinni framleiðslu en ekki með því að ganga á birgðir.
Framvinda efnahagsmála í Bandaríkjunum hefur hér mikil áhrif, eins og áður
sagði. Einkum skiptir þróun peningamála miklu. Háir vextir í Bandaríkjunum og
hátt gengi á dollar hafa til dæmis komið í veg fyrir að stjórnvöld í Þýzkalandi gætu
örvað fjárfestingu með lækkun vaxta, þar sem slík vaxtalækkun hefði í för með sér
lækkun á gengi þýzka marksins og þar með verðhækkanir innanlands. Ef vextir
lækka í Bandaríkjunum, má búast við að það leiði til vaxtalækkunar í öðrum
löndum.
Samkvæmt síðustu spám alþjóðastofnana, t. d. OECD, er búizt við, að hag-
vöxtur OECD-ríkja verði svipaður að meðaltali á árinu 1981 og á síðasta ári eða
um 1%. Munurinn er þó sá, að á árinu 1980 minnkaði þjóðarframleiðslan á
öðrum árshelmingi en á þessu ári gæti hagvöxtur á seinni árshelmingi farið
vaxandi. Hér eru þó hafðir ýmsir fyrirvarar á, eins og áður sagði. Þetta fæli í sér
ennfrekari aukningu atvinnuleysis og gæti það orðið um 7% af heildarmannafla á
OECD-svæðinu öllu í lok ársins. Á hinn bóginn eru taldar líkur á, að viðskipta-
halli verði minni á þessu ári en í fyrra.
Óhagstæð þróun í alþjóðaefnahagsmálum hafði margvísleg áhrif á þjóðarbú-
skap íslendinga á árinu 1980. Olíuverðshækkunin olli rýrnun viðskiptakjara,
framleiðsla og útflutningur frystra fiskafurða dróst saman og eftirspurn eftir áli og
kísiljárni á heimsmarkaði minnkaði. Mikill þorskafli og góður markaður fyrir
saltfisk og skreið bætti hins vegar talsvert úr. Sjávarafurðaframleiðslan jókst um