Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 21.04.1981, Blaðsíða 14

14
verð á ýmsum mikilvægum myntum í innflutningi reyndar lækkað, en í fyrra
hækkaði verð á gjaldeyri um rúmlega 7% frá janúar til apríl. Stjórn verðlagsmála
er einnig víðtækari nú en var á síðasta ári og framkvæmd ákvæða núgildandi laga
um meðferð verðlagsmála hefur verið strangari en áður. Ef ekki hefði verið gripið
til þess ráðs að draga verulega úr launahækkuninni 1. marz með lagasetningu, er
líklegt að framfærsluvísitalan hefði hækkað um 15—16% frá febrúar til maí. Með
óheftu áframhaldi slíkra verðlags- og launabreytinga mátti ætla að verðbólga ykist
úr tæplega 60% á síðasta ári í um 70% á þessu ári. Þetta var baksvið efnahagsað-
gerðanna um áramót, en veigamest þeirra var að draga úr verðbótahækkun launa
um 7% 1. marz. Hækkunin varð tæplega 6% í stað tæplega 13% að óbreyttum
lögum.
Erfitt er að segja að hve miklu leyti áhrif aðgerða í verðlagsmálum verða
varanleg, meðal annars með tilliti til þess, að þær koma í kjölfar mikilla kostnaðar-
hækkana, bæði launahækkana og lækkunar á gengi krónunnar á síðustu mánuðum
ársins 1980. Ýmsum verðhækkunum hefur með þessu móti verið frestað. Geng-
isskráning síðar á árinu mun fyrst og fremst ráðast af innlendum kostnaðarhækk-
unum, ef tryggja á stöðu útflutningsatvinnuvega og reyndar annarra atvinnu-
greina.
Við núverandi vísitölukerfi launa og hina víðtæku vísitölubindingu í hagkerf-
inu, hvort sem hún er með formlegum eða óformlegum hætti, má telja líklegt, að
án sérstakra aðgerða hækki verðlag næstu misserin um 10—11% á ársfjórðungi.
Þetta á þó því aðeins við, að viðskiptakjör versni ekki verulega, til dæmis vegna
nýrrar olíuverðshækkunar.
Talsverðrar árstíðasveiflu gætir í verðhækkunum, eins og þær mælast í fram-
færsluvísitölu, og þess vegna getur verið nokkur munur á hækkun frá einum
ársfjórðungi til annars, þótt það jafnist yfir lengra tímabil. Þriggja mánaða
breytingar hafa því ekki reynzt nákvæmur mælikvarði á hraða verðbólgunnar. Ef
ársfjórðungslegar hækkanir eru á bilinu 10—11%, þá jafngildir það 45—50%
verðbólgu á heilu ári. Hvar verðbólgan frá upphafi til loka árs 1981 verður
nákvæmlega á þessu bili er ógerningur að segja til um. Verði á árinu gripið til
aðgerða, sem bein áhrif hafa á vísitölukerfið, gæti hækkunin orðið minni.
Reynslan sýnir hins vegar, að verðlagsáhrif mikilla kostnaðarhækkana, eins og
urðu á síðustu mánuðum í fyrra, eru nokkurn tíma að koma fram, og verð-
breytingar hafa af þeim sökum stundum verið vanmetnar í áætlunum.
Á þeim forsendum, sem nú eru þekktar, má ætla, að vísitala framfærslu-
kostnaðar hækki að meðaltali um 52—53% milli áranna 1980 og 1981 og að
hækkun byggingarvísitölu verði svipuð. Eins og áður er getið er þá ekki reiknað
með áhrifum aðgerða, sem kynni að verða gripið til á næstunni, meðal annars í
tengslum við útreikning framfærsluvísitölu í maí og verðbótahækkun launa 1.
júní. En nefna má, að takist að ná vísitöluhækkuninni frá upphafi til loka árs niður
í 40%, yrði meðalhækkun milli áranna 1980 og 1981 um 50%.