Morgunblaðið - 01.06.2018, Blaðsíða 2

Minnihlutinn á Alþingi gerði í gær
verulegar athugasemdir við að til-
laga meirihluta atvinnuveganefndar
um breytingu á veiðigjöldum yrði
tekin á dagskrá og fengi þinglega
meðferð. Logi Einarsson, formaður
Samfylkingarinnar, sagði að til stæði
að taka málið á dagskrá þingsins
með óeðlilegum hætti.
Birgir Ármannsson, þingflokks-
formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði
lengi hafa legið fyrir að taka þyrfti
veiðigjöld á dagskrá, en núgildandi
veiðigjaldaákvæði renna út í sumar.
Verði ekki aðhafst, hefst næsta fisk-
veiðiár án þess að heimildir séu til að
innheimta veiðigjöld.
Birgir segir tillöguna bráða-
birgðaúrræði, stefnt sé að heildar-
endurskoðun veiðigjaldakerfisins
sem muni taka einhvern tíma og
benti á að galli væri á núverandi
kerfi um hvernig veiðigjöld væru
reiknuð. Reglur þingsins geri ráð
fyrir að hægt sé að taka mál á dag-
skrá með skömmum fyrirvara, en
slíkt þurfi samþykki þingsins. Birgir
segir ekki óalgengt að mál fái sér-
staka meðferð eftir 1. apríl.
„Það er ekkert óeðlilegt við að
leita afbrigða þegar svo ber við.“
Ef taka eigi mál á dagskrá með
skömmum fyrirvara krefjist það
samþykkis aukins meirihluta. Náist
hann ekki, verði málið ekki tekið fyr-
ir fyrr en fimm dögum síðar. »20
Afbrigða leitað á þingi
 Þrætt um hvort tillaga komist á dagskrá fyrir lok þings
 Heimild til innheimtu veiðigjalda rennur út í sumar
2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2018
Rafvirkjar
LED lampar
Jóhann Ólafsson & Co.
Krókháls 3, 110 Reykjavík
533 1900
olafsson.is
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Viðskipti Sigurður Nordal vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/senda grein Prentun Landsprent ehf.
Fórnarlömb banaslysa í umferðinni
voru 53 í 51 slysi sem urðu á árunum
2013-2016, að báðum árum meðtöld-
um. Þetta kemur fram í samantekt
Rannsóknarnefndar samgönguslysa
(RNSA). Nefndin flokkaði einnig
helstu orsakir banaslysanna.
Of hraður akstur var talinn vera
aðalorsökin í flestum tilfellum bana-
slysanna, eins og sjá má í meðfylgj-
andi töflu. Þar næst kom vöntun á
notkun öryggisbelta og í þriðja sæti
var skert ökuhæfni vegna áfengis,
lyfja eða fíkniefna. RNSA tekur það
fram að í flestum banaslysum séu or-
sakirnar fleiri en ein og því er
summa orsakanna hærri en fjöldi
slysanna.
Athygli vekur að í sjö tilvikum var
bíl ekið yfir á rangan vegarhelming.
Í þremur þeirra var ökumaðurinn
undir áhrifum áfengis eða fíkniefna
en í fjórum slysanna missti öku-
maðurinn athyglina af óþekktum
ástæðum. „Í þeim slysum getur
svefn og þreyta hafa átt sinn þátt og
því er líklegt að orsökin svefn og
þreyta sé algengari en hér kemur
fram,“ sagði í svari RNSA til
Morgunblaðsins.
ernayr@mbl.is, gudni@mbl.is
Hraðakstur er helsta
orsök banaslysanna
 Venjulega fleiri en ein orsök banaslysa í umferðinni
Orsakir banaslysa í umferðinni 2013-2016
Heimild: Rannsóknarnefnd samgönguslysa*Í flestum slysum eru orsakir fleiri en ein
Orsök* Tíðni
Of hraður akstur 20
Öryggisbelti ekki notað 14
Skert ökuhæfni vegna áfengis,
lyfja eða fíkniefna 8
Ekið yfir á rangan vegarhelming 7
Missir stjórn / röng viðbrögð
ökumanns 7
Aðgæsluleysi 6
Ógætilegur framúrakstur 5
Ökutæki ekki í lagi 5
Orsök* Tíðni
Vegur / mannvirki 5
Beygt í veg fyrir annað ökutæki 4
Grunur um sjálfsvíg 3
Slæm færð / hálka 3
Veikindi 3
Gangandi á þjóðvegi 2
Óvart á inngjöf 2
Skert útsýni 2
Svefn og þreyta 2
Atli Már Gylfason, fyrrverandi
blaðamaður á Stundinni, var sýkn-
aður af kröfu Guðmundar Spartak-
usar Ómarssonar um skaðabætur í
meiðyrðamáli í Héraðsdómi Reykja-
ness í gær. Ástríður Grímsdóttir
kvað upp dóminn. Guðmundi
Spartakusi var gert að greiða 600
þúsund krónur í sakarkostnað.
Í ítarlegri umfjöllun Atla Más um
hvarf Friðriks Kristjánssonar í Suð-
ur-Ameríku árið 2013 kafaði hann
ofan í fíkniefnaheiminn á landamær-
um Brasilíu og Paragvæ og bendlaði
þá Sverri Þór Gunnarsson og Guð-
mund Spartakus við hvarf Friðriks.
RÚV og Hringbraut fjölluðu einnig
um málið á sínum
tíma og vitnuðu
m.a. í umfjöllun
Stundarinnar, en
Guðmundur
Spartakus fór
einnig í meið-
yrðamál við þá
fjölmiðla.
RÚV samdi við
Guðmund
Spartakus og
greiddi honum 2,5 milljónir króna í
sakarkostnað og miskabætur.
Sigmundur Ernir Rúnarsson hjá
Hringbraut var á hinn bóginn sýkn-
aður í Hæstarétti fyrr í mánuðinum.
Atli Már sýknaður af
kröfu í meiðyrðamáli
 Stefnandi á að greiða sakarkostnað
Atli Már
Gylfason
gang að tímavél. Núna getum við
rannsakað fólkið sjálft sem tók þátt í
landnámi Íslands.“
Rannsóknin sýnir skýrt að umtals-
verður hluti af þeim erfðabreytileika
sem kom til Íslands með landnáms-
fólki hefur tapast á undanförnum
1.100 árum. Við þetta hafa Íslending-
ar orðið erfðafræðilega einsleitari og
af þeim sökum ólíkir upprunaþjóðun-
um frá Skandinavíu og Bretlands-
eyjum. „Mannfæð og endurtekin
mannfellisár vegna hungurs og far-
aldra hafa leitt til þess að Íslendingar
hafa fjarlægst upprunaþjóðir sínar í
Skandinavíu og á Bretlandseyjum, og
um leið orðið erfðafræðilega einsleit-
ari,“ sagði Kári Stefánsson, forstjóri
Íslenskrar erfðagreiningar og einn
höfunda greinarinnar. „Þetta hefur
gert leit okkar að erfðafræðilegum
orsakaþáttum sjúkdóma á Íslandi að-
eins auðveldari.“
Spurður um hvenær þessar rann-
sóknir hófust segir Kári að Agnar sé
algjörlega ábyrgur fyrir því að færa
fyrirtækið inn á þetta svið. Agnar
segir að þau hafi birt rannsóknir við
og við, þá fyrstu árið 2000 og svo til
dæmis grein sem birtist árið 2011 þar
sem DNA landnámsfólks var greint.
„En þá vorum við bara að greina
erfðaefni hvatbera sem var svona
þúsund kirna bútur. Nú erum við að
greina allt erfðamengið, eða um þrjá
milljarða kirna sem er miklu meira
og það er sú bylting sem er afurð af
byltingu í raðgreiningartækni. Og
það hefur opnað nýjan heim.“
Nánar má lesa um efnið á mbl.is.
Þjóðin einsleitari en við landnám
 Tímamótarannsókn Íslenskrar erfðagreiningar á erfðamengi forfeðranna  Landnámsmenn
voru 57% norrænir  Íslendingar nútímans 70%  Nýrri tækni erfðafræðinnar líkt við tímavél
Anna Margrét Björnsson
amb@mbl.is
Vísindamenn Íslenskrar erfðagrein-
ingar hafa raðgreint erfðamengi úr
tönnum 25 einstaklinga frá land-
námsöld. Niðurstöðurnar, sem birt-
ast í vísindatímaritinu Science í dag,
setja upphaf Íslandsbyggðar í nýtt
ljós.
Með samanburði við arfgerðir úr
núlifandi íbúum Íslands, Bretlands-
eyja, Skandinavíu og annarra Evr-
ópulanda var í fyrsta sinn hægt að
meta beint uppruna einstaklinga frá
landnámsöld. Erfðaefni var rað-
greint úr 27 líkamsleifum sem
geymdar eru á Þjóðminjasafni Ís-
lands, þar af 25 frá fyrstu kynslóðum
Íslandsbyggðar (870 til 1100). Niður-
stöðurnar sýna að í landnámshópn-
um voru sumir af norrænum upp-
runa, aðrir af keltneskum og enn
aðrir af blönduðum uppruna. Líklegt
er að slík blöndun hafi átt sér stað á
Bretlandseyjum. Alls var norrænn
uppruni einstaklinganna frá land-
námsöld um 57%, en er 70% í núlif-
andi Íslendingum.
„Við höfum lengi vitað að Íslend-
ingar rekja ættir sínar bæði til Norð-
manna og Kelta, en greining á erfða-
efni úr líkamsleifum frá landnámsöld
gerir okkur kleift að sjá hvernig
fyrstu íbúar landsins voru áður en og
á meðan þessi blöndun átti sér stað,“
segja Sunna Ebenesersdóttir og
Agnar Helgason, líffræðilegir mann-
fræðingar hjá Íslenskri erfðagrein-
ingu og höfundar greinarinnar. „Nú
þurfum við ekki lengur að áætla á
grundvelli arfgerða úr núlifandi fólki.
Þetta er nánast eins og að hafa að-
Morgunblaðið/Hari
Kynning Fjölmenni sótti fund Íslenskrar erfðagreiningar síðdegis í gær þar sem sagt var frá rannsóknunum.