Morgunblaðið - 01.06.2018, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2018
Hulda B. Ágústsdóttir Margrét Guðnadóttir
Íslensk hönnun - Íslenskt handverk
Vesturgötu 4, 101 Reykjavík, s. 562 8990
www.kirs.is,
Kirsuberjatréð Íslensk Hönnun
Opið: Mán.-fös. 10-18, lau. 10-17, sun 10-17
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Flor de Toloache, fyrsta mariachi-
hjómsveit New York sem ein-
göngu er skipuð konum, heldur
tónleika í Silfurbergi í Hörpu á
laugardag kl. 20 og eru þeir hluti
af dagskrá Listahátíðar í Reykja-
vík. Hljómsveitin var stofnuð árið
2008 af Mireyu I. Ramos og var
fyrst um sinn tríó en stækkaði svo
í fullskipaða mariachi-sveit og
leikur hér á landi sem kvartett.
Hljómsveitin hlaut bandarísku
Latin Grammy-verðlaunin í fyrra
fyrir bestu mariachi-plötuna, Las
caras lindas, og var það ekki síst
sætur sigur vegna þeirrar karl-
rembu og fordóma sem hljóm-
sveitin hefur mátt þola í gegnum
árin, að sögn Ramos, því mariachi-
sveitir hafa ávallt verið og eru enn
nær eingöngu skipaðar körlum.
Auk þess braut hljómsveitin blað í
sögu verðlaunanna með því að
vera fyrsta kvennasveitin sem
hlýtur verðlaun fyrir bestu mari-
achi-plötuna.
Ólst upp við mariachi
Ramos á ættir að rekja til
Mexíkó og Púertó Ríkó og er með
mariachi-tónlistina í blóðinu, svo
að segja, þar sem mexíkóskur fað-
ir hennar var mariachi-söngvari og
rak auk þess veitingastað í Púertó
Ríkó þar sem Ramos ólst upp.
„Hann söng oft á veitingastaðnum
með hljómsveit úr hverfinu,“ rifjar
Ramos upp yfir kaffibolla í Hörpu.
Þannig hafi hún kynnst mariachi-
tónlist og þegar hún flutti til New
York gerðist hún mariachi-
tónlistarmaður.
Ramos syngur og leikur á fiðlu
og „guitarrón“, mexíkóskan sex
strengja bassa, en önnur hljóðfæri
sem hljómveitin leikur á eru „vi-
huela“, strengjahljóðfæri sem
minnir á gítar, trompet og svo
önnur fiðla til viðbótar. Meðlimir
sveitarinnar eiga ættir að rekja til
fjölda landa, m.a. Mexíkó, Dóm-
iníska lýðveldisins, Kúbu, Kólumb-
íu, Þýskalands, Ítalíu og Banda-
ríkjanna, og þykir hljómsveitin
koma með framsækna, fjölbreytta
og ferska nálgun á mexíkóska
þjóðlagatónlist, eins og segir á vef
Listahátíðar.
Mikil fjölbreytni
Mariachi er rík tónlistarhefð
sem á uppruna að rekja til vestur-
hluta Mexíkó á 19. öld og hún á
sér margar undirgreinar, ólíkar
flutningsaðferðir, söng- og dans-
stíla og flytjendur þurfa einnig að
fylgja ákveðnum hefðum í klæða-
burði. Minnir það á hina ríku
flamenco-hefð Spánverja með sinni
tónlist og dansi. Tónlistin er þó
býsna ólík, eins og gefur að skilja.
Ramos segir að greina megi
spænsk áhrif í mariachi og jafnvel
áhrif frá flamenco. Mariachi-listin
sé engu að síður einstök, innan
hennar megi finna tónlist frá ólík-
um svæðum Mexíkó og þar sem
engar trommur eru í mariachi-
sveitum séu strengjahljóðfærin
notuð til ásláttar. „Og það er alls
konar taktur í tónlistinni því hún
kemur frá öllum héruðum
Mexíkó,“ bendir Ramos á. Því
bjóði mariachi upp á marga mögu-
leika. „Það sem við í Flor de Tolo-
ache gerum er að blanda saman
við þessa hefðbundnu tónlist ólík-
um tónlistartegundum, m.a. djassi,
salsa og hipphoppi,“ útskýrir hún.
Ramos segir mikla gleði að
finna í mariachi-tónlist og ástríðu,
hvort sem um er að ræða sorgleg
lög eða glaðleg. „Hún er mjög há-
tíðleg og kraftmikil og þótt þú
skiljir ekki textann hreyfir hún við
þér, þetta er svo falleg tónlist,“
segir hún.
Karlaheimur
Fötin eru mikilvægur hluti
mariachi-hefðarinnar og segir
Ramos að hún og samstarfskonur
hennar í hljómsveitinni fylgi þeirri
hefð upp að vissu marki. „Konur
eru oftast í síðum pilsum, sam-
kvæmt hefðinni, með hárið uppsett
og annaðhvort stóran sombrero-
hatt á höfði eða blóm í hárinu. Við
erum í jökkum og buxum en við
fórum að klæðast buxum af nauð-
syn því í New York er ómögulegt
að vera í síðu pilsi ef maður þarf
að ferðast með lest milli tónleika-
staða. Við vöktum athygli fyrir
klæðaburðinn og vorum gagn-
rýndar harðlega fyrir hann. Karl-
ar ráða enn ríkjum innan þessarar
listgreinar og þeir eru afar and-
snúnir breytingum,“ segir Ramos.
– Þið funduð þá fyrir miklu and-
streymi þegar þið voruð að byrja?
„Já og gerum enn,“ svarar
Ramos. Formfastir mariachi-
listamenn og -unnendur séu ekki
hrifnir af því að kvenkyns flytj-
endur klæðist buxum. „Og við höf-
um líka fengið að heyra að við
séum ekki mariachi-hljómsveit og
lítum ekki út fyrir að vera mexí-
kóskar enda eru flestar okkar það
ekki. Það virðist líka vera vanda-
mál,“ segir Ramos og hlær að
karlrembunni. Aðalvandamálið
virðist vera kynið, að hljómsveitin
sé skipuð konum.
– Það hlýtur þá að hafa verið
sérstaklega gaman að fá Grammy-
verðlaunin og sanna endanlega
fyrir þessum karlrembum að þið
eruð mariachi-hljómsveit og mikil
gæðasveit sem slík?
„Jú, vissulega,“ segir Ramos og
brosir breitt og tekur fram að
verðlaunin hafi verið mikill heiður
fyrir hljómsveitina.
Allur tilfinningaskalinn
Hljómsveitina sem leikur í
Hörpu á laugardaginn skipa, auk
Ramos, þær Julie Acosta á tromp-
et, Nancy Sanchez sem leikur á vi-
vuela og syngur og Noemi Gasp-
arini sem leikur á fiðlu og syngur.
Ramos segir að tónleikagestir fái
að taka þátt í tónleikunum og þá
m.a. með því að syngja með og að
þeir muni kynnast ólíkum stílum
mariachi-tónlistar og ýmsum blæ-
brigðum og blöndum. Leikið verði
á allan tilfinningaskalann.
– Þeir sem ekki þekkja mari-
achi-tónlist verða væntanlega
margs vísari eftir tónleikana?
„Já, einmitt, og þetta verður
mjög áhrifamikið, það myndast
mikil orka hjá okkur á sviði sem
við viljum deila með öðrum.“
Konur í buxum
 Mariachi-kvennasveitin Flor de Toloache kemur fram á Listahátíð í Reykjavík  Hlaut Latin
Grammy-verðlaun í fyrra fyrir bestu mariachi-plötuna  Hafa fundið fyrir karlrembu og fordómum
Ljósmynd/Andrei Averbuch
Tilfinningar Vinkonurnar í mariachi-hljómsveitinni Flor de Toloache í fullum skrúða í heimaborg sinni New York.
Morgunblaðið/Arnþór
Forsprakki Mireya Ramos, stofnandi og einn liðsmanna Flor de Toloache.
Sýning breska listamannsins og
hönnuðarins Daniels Lismores, Be
yourself, everyone else is already
taken, eða Vertu þú sjálfur, allir aðr-
ir eru fráteknir, verður opnuð í
Hörpu á morgun kl. 18 og er hún á
dagskrá Listahátíðar í Reykjavík
sem hófst í gær og stendur til 17.
júní.
Lismore er listamaður, fatahönn-
uður, stílisti, rithöfundur og baráttu-
maður, búsettur í London, að því er
fram kemur á vef hátíðarinnar, og
hefur tímaritið Vogue útnefnt hann
sem sérviskulegast klædda mann
Englands. Hann er þekktur fyrir
íburðarmikinn og yfirgengilegan
klæðnað sem sameinar á stórkostleg-
an máta hátísku og hans eigin hönn-
un, notuð efni, fundna hluti, hringa-
brynjur, skartgripi ólíkra
menningarhópa, hattagerðarlist og
margt fleira, eins og það er orðað á
hátíðarvefnum. Segir þar að útkom-
an sé „ein allsherjar tjáning óhefl-
aðrar skapandi orku“.
Um sýninguna segir að á henni
bjóðist gestum að „sökkva sér niður í
hinn einstaka heim Daniels Lismores
– að lifa sem list“ og að hann hafi
skapað skúlptúra í fullri stærð og
sótt innblástur til barnæsku sinnar
og kínverskra leirhermanna. „Hver
skúlptúr er skrýddur alklæðnaði sem
Lismore hefur sjálfur klæðst á þýð-
ingarmiklum augnablikum í lífi sínu,“
segir um verkin. Á sunnudaginn kl.
21 mun Lismore fjalla um listsköpun
sína, uppruna og leið inn í listina í
Klúbbi Listahátíðar í Hafnarhúsi.
„Tjáning óheflaðrar
skapandi orku“
Fjölsnærður Lismore er lista-
maður, fatahönnuður, stílisti, rit-
höfundur og baráttumaður.