Morgunblaðið - 07.06.2018, Page 14

14 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. JÚNÍ 2018
30% afsláttur
af sumarblússum og buxum
Hálfermaskyrtur 6.900 2.900,-
Pólóbolir 3.900 1.900,-
Fimmtudag, föstudag og langan laugardag
Laugavegi 47, sími 552 9122 Laugavegi 47, sími 551 7575
Sumarsprengja
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Bréf frá þjóðskáldi Íslendinga, Jón-
asi Hallgrímssyni, sent árið 1842 og
talið hefur verið glatað í tæp 80 ár
verður opnað að viðstöddum forseta
Íslands, Guðna Th. Jóhannessyni,
og fulltrúum Stofnunar Árna Magn-
ússonar og helstu sérfræðingum í
list Jónasar við setningu NORDIA
2018 í TM-Höllinni í Garðabæ á
morgun kl. 13.00. Sýningin, sem
óhætt er að kalla hátíð norrænna
frímerkjasafnara, stendur fram á
sunnudag. Auk Íslendinga sækir
hana mikill fjöldi erlendra safnara
og eru nokkrir þeirra einnig í hópi
sýnenda. Fjölmörg frímerkjasöfn
verða til sýnis og margs konar safn-
araefni af skyldu tagi, m.a. víxill
Elíasar Stefánssonar útgerðar-
manns sem talinn er einn hæsti ef
ekki sá hæsti í Íslandssögunni, upp
á um 500 milljónir króna að núvirði.
Keypt á uppboði í Höfn
Bréfið frá Jónasi Hallgrímssyni
er 2-3 þéttskrifaðar síður og sent til
eins nánasta vinar hans seinustu
æviárin, danska náttúrufræðingsins
Japetus Steenstrup. Vitað er að
Jónas sendi honum a.m.k.18 bréf til
Kaupmannahafnar og þegar Matt-
hías Þórðarson, þáverandi þjóð-
minjavörður, ritaði fyrstu ævisögu
skáldsins, sem út kom á árunum
1929-1936, virðist hann hafa haft
aðgang að þeim og skrifaði þau
upp. Eftir það er hins vegar ekki
vitað hvað varð um bréfin og má
segja að þau hafi horfið sporlaust.
Árni Gústafsson, framkvæmdastjóri
og eigandi bréfsins, keypti það á
uppboði í Kaupmannahöfn fyrir um
áratug og hefur aldrei opnað bréfið
sjálfur. Hann keypti það fyrst og
fremst af áhuga á umslaginu og
póststimplum þess og uppgötvaði
aðeins fyrir skömmu að þetta 180
ára gamla bréf væri frá þjóðskáldi
Íslendinga.
Einn auðugasti maður landsins
Elías Stefánsson var fæddur 20.
ágúst 1878 á Leirubakka í Land-
sveit en ættaður frá Eyrabakka.
Hann var ómenntaður en eftir fáein
ár í útgerð var hann talinn meðal
auðugustu manna landsins. Hann
var mjög framkvæmdasamur út-
gerðarmaður og gerði einkum út
síldarskip í stórum stíl frá Reykja-
vík og vestur á fjörðum. Hann átti
sex eða sjö skip þegar mest var.
Hann rak einnig umfangsmikla síld-
arsöltun frá Djúpuvík á Ströndum á
árunum 1915-1919. Hjá Elíasi á
Djúpuvík unnu venjulega 50-60
söltunarstúlkur. Árið 1919 var verð-
ið á síldartunnu komið upp í 100
krónur, sem var ákaflega gott verð.
Elías vildi hins vegar frá 105 krón-
ur fyrir tunnuna, en fékk það ekki.
Skömmu síðar, eða haustið 1919,
varð mikið verðfall á síld. Þetta
varð banabiti fyrirtækisins. Hefði
hann samþykkt að selja síldina á
100 krónur tunnuna hefði hann
grætt óhemju mikið fé. Mest af
síldinni var flutt út til Kaupmanna-
hafnar, beið lengi þar óselt og var
að lokum mokað í sjóinn. Elías varð
gjaldþrota 1920.
Dó rétt eftir útgáfu víxilsins
Elías rak meðal annars togara-
útgerðina Eggert Ólafsson hf. Það
var í nafni þess fyrirtækis sem
hann gaf út víxil að andvirði 390
þúsund króna í byrjun desember
1920, víxil sem Íslandsbanki keypti.
Þetta var geypilega há fjárhæð og
trúlega er um að ræða einn hæsta
einstaka víxil sem gefinn hefur ver-
ið út hérlendis. Víxillinn var útgef-
inn 6. desember 1920 og átti að
greiðast 15. mars 1921. Það er at-
hyglisvert að Elías hafði glímt við
alvarleg veikindi, krabbamein, um
nokkurt skeið á þessum tíma og
m.a. gengist undir skurðaðgerðir,
en bankinn virtist ekki hafa sett
sjúkleika hans fyrir sig við við-
skiptin. Elías andaðist síðan 17.
desember 1920, aðeins ellefu dögum
eftir að hann seldi víxilinn. Hann
var rúmlega fertugur að aldri,
ókvæntur og barnlaus. Skiptastjóri
búsins samþykkti í júní 1921 að
skuldbinda það til að fullnægja
víxilkröfunni, væntanlega að því
takmarkaða marki sem búið réði
við eftir gjaldþrotið.
Þegar víxillinn var gefinn út voru
lágmarkslaun um það bil 1,48 kr. á
klst. Víxillinn samsvarar því um 260
þúsund vinnustundum hjá verka-
manni. Miðað við að verkamaður
hafi í dag um 1.900-2.000 krónur í
laun á klukkustund, er upphæð
víxilsins á núgildi um 500 milljónir
króna.
Fleira efni frá Íslandsbanka
gamla, sem stofnaður var 1904, er á
sýningunni, þar á meðal seðlar,
hlutabréf og skjöl af ýmsu tagi úr
safni Freys Jóhannessonar.
Það er Landssamband íslenskra
frímerkjasafnara sem stendur fyrir
NORDIA 2018. Þar verða sýndir
um 500 rammar af frímerkjum og
tengdum hlutum. Sýnendur eru um
100 talsins, frá Norðurlöndunum,
Bandaríkjunum og Bretlandi. Verð-
mæti sýningarinnar er óheyrilegt
og þar verða sýndir fjölmargir grip-
ir sem vart verða metnir til fjár.
Um 10 til 15 þúsund manns hafa
sótt síðustu Nordia-sýningar hér-
lendis.
Hæsti víxill Íslandssögunnar á sýningu
 NORDIA 2018 í Garðabæ um helgina  Hátíð norrænna frímerkjasafnara  Bréf frá Jónasi Hall-
grímssyni sem talið var glatað verður opnað  Uppboðsfyrirtækið Postiljonen meðal þátttakenda
Ljósmynd/Sindri Freysson
Sögufrægur Hugsanlega er þessi víxill Elíasar Stefánssonar útgerðarmanns sá hæsti í Íslandssögunni, upp á um 500 milljónir króna að núvirði.
Sænska frímerkjauppboðshúsið Postiljonen í Malmö er meðal þátttak-
enda á NORDIA 2018. Á þeim 50 árum sem fyrirtækið hefur starfað hefur
stór hluti af öllu sjaldgæfasta frímerkjaefni sem tengist Íslandi farið um
hendur þess. Steinar Friðþórsson, starfsmaður Postiljonen, segir í sam-
tali við Morgunblaðið að á allra síðustu árum hafi menn orðið varir við
umtalsverða aukningu eftirspurnar eftir sjaldgæfu íslensku frímerkjaefni,
þá einkum eftir bréfum eða gömlum frímerktum umslögum og kortum.
Hann segir að í sjálfu sér hafi ekki fjölgað í safnarahópnum heldur virðist
margir komnir á það stig í söfnun sinni að taka hana mjög alvarlega.
„Ef verð á svipuðum hlutum á uppboðum Postiljonen er borið saman nú
og fyrir um það bil 7-8 árum kemur í ljós að oft er um þreföldun eða jafn-
vel meira að ræða hvað verð áhrærir,“ segir Steinar. „Einungis á síðustu
10 árum nemur sala Postiljonen á íslensku frímerkjaefni að sölulaunum
meðtöldum yfir 540 milljónum íslenskra króna.“. Ekki er ólíklegt að ein-
hverjir eigenda íslenskra frímerkjasafna eigi eftir að leita Steinar uppi á
sýningunni í Kópavogi og kanna hvort þeir hafi verðmæti undir höndum.
Postiljonen annaðist sölu á hinu verðmæta frímerkjasafni Indriða
heitsins Pálssonar forstjóra fyrir tveimur árum. Norrænn safnari keypti
það og greiddi fyrir um eitt hundrað milljónir króna. Íslendingar hafa
einnig látið til sín taka á uppboðum Postiljonen. Í mars þegar selt var ís-
lenskt frímerkjaefni fyrir nærri 20 milljónir voru Íslendingar í meirihluta
kaupenda.
Selt fyrir yfir 500 milljónir króna
MIKIL UMSVIF POSTILJONEN
Verðmætt
Póstkort til
Einars Jóns-
sonar mynd-
höggvara í
Róm 1903
var selt á
2016 fyrir
105 þús. kr.