Morgunblaðið - 07.06.2018, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN 43
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. JÚNÍ 2018
Það telst til almennra
mannasiða að segja satt
og í flestum trúar-
brögðum er það talin
dyggð ef ekki hreinlega
skylda. Í mörgum sam-
félögum er svo um
hnútana búið að skylt
er samkvæmt lögum að
segja satt og rétt frá.
Þá hvílir sérstök sann-
leiksskylda á sumum,
einkum þeim sem fara með opinbert
vald. Slíkum aðilum er til dæmis skylt
að leggja fram fyrir dómi réttar upp-
lýsingar um staðreyndir.
Í þessu ljósi er áhugavert að skoða
dóm Hæstaréttar Íslands sem kveð-
inn var upp 3. maí síðastliðinn í máli
nr. 418/2017. Í málinu var uppi
ágreiningur hvort tiltekinn ein-
staklingur væri með ótakmarkaða
skattskyldu á Íslandi.
Til að einstaklingur verði skatt-
skyldur á Íslandi þarf hann að hafa
tiltekin tengsl við landið. Ekki dugar
til dæmis að vera íslenskur ríkis-
borgari eða eiga börn á Íslandi til að
vera með ótakmarkaða skattskyldu á
Íslandi, sem þýðir að greiða þarf
skatt af öllum tekjum manns, hvar
sem þeirra er aflað.
Tengsl við landið sem þurfa að vera
til staðar eru heimilisfesti og er al-
mennt miðað við lögheimili. Með lög-
heimili er átt við fasta búsetu sem er
sá staður þar sem maður hefur bæki-
stöð sína, dvelst að jafnaði í tóm-
stundum sínum, hefur heimilismuni
sína og svefnstaður hans er þegar
hann er ekki fjarverandi um stundar-
sakir vegna orlofs, vinnuferða, veik-
inda eða annarra hliðstæðra atvika.
Þá geta menn einnig orðið skatt-
skyldir við dvöl í landinu og er þá
samkvæmt lögum miðað við að vera á
landinu í fleiri en 183 daga á sér-
hverju 12 mánaða tímabili.
Atvik í dómsmálinu voru þau að
viðkomandi einstaklingur flutti frá
Íslandi 2004 og tilkynnti um flutning
sinn til Hagstofu Íslands. Viðkom-
andi starfaði við sjávarútveg undan
ströndum Máritaníu og hafði að sögn
búsetu þar. Það lá fyrir að hann var
ókvæntur en átti þrjú börn á Íslandi.
Hann átti ekki fasteign á Íslandi en
gisti hjá foreldrum, ættingjum og vin-
um þegar hann dvaldi á Íslandi. Þá lá
fyrir í málinu að hann var að jafnaði
240-260 daga utan Íslands á hverju
ári og var það ekki vefengt í málinu.
Yfirlýsing lögmanns í dómsmáli
Ríkisskattstjóri úrskurðaði að
maðurinn væri með skattalega heim-
ilisfesti á Íslandi þrátt fyrir tilkynn-
ingu um að hann væri fluttur úr landi.
Niðurstaða dómstóla var að maður-
inn hefði ekki fellt niður heimilisfesti
sína á Íslandi. Því til stuðnings var
meðal annars vísað til þess að hann
hefði ekki sýnt fram á að hann væri
með fasta búsetu í Máritaníu.
Viðkomandi lagði fram vottorð frá
Máritaníu um að hann væri búsettur
þar og hefði greitt skatta þar í landi
en ríkislögmaður mótmælti þessum
vottorðum sem efnislega röngum og
ósönnuðum. Því til stuðnings stað-
hæfði ríkislögmaður við dómstólinn
að Ísland væri ekki með stjórnmála-
samband við Máritaníu og því væri
ómögulegt fyrir íslensk stjórnvöld að
sannreyna hvort vottorðin væru gefin
út af þar til bærum stjórnvöldum eða
hvort þau væru efnislega rétt.
Hæstiréttur Íslands tók þessa rök-
semd ríkislögmanns beint upp í for-
sendum sínum og ályktaði að af þess-
um sökum uppfylltu vottorðin ekki
skilyrði þannig að þau gætu komið til
álita við að styðja kröfur mannsins í
málinu og var talið að maðurinn væri
skattalega heimilisfastur á Íslandi.
Þess ber að geta að menn eru með
skattalega heimilisfesti á Íslandi í
þrjú ár eftir að þeir flytja frá landinu
nema þeir sýni að þeir séu skatt-
skyldir annars staðar en eftir þann
tíma verður ekki séð að Ísland eigi til-
kall til skattlagningarréttar yfir
mönnum nema þeir uppfylli skilyrðin
um tengsl við landið, en
viðkomandi hafði lítil
tengsl við Ísland.
Óboðleg vinnubrögð
ríkislögmanns
Ríkislögmaður full-
yrti að ekkert stjórn-
málasamband væri við
Máritaníu og Hæstirétt-
ur Íslands byggði niður-
stöðu sína á þeirri full-
yrðingu. Það er rangt
hjá ríkislögmanni því að
Ísland hefur haft stjórn-
málasamband við Márit-
aníu síðan 6. október 2004 og hefur
undirritaður fengið það formlega stað-
fest frá utanríkisráðuneytinu. Þá er í
gildi forsetaúrskurður nr. 90/2007 en í
2. grein 1. lið kemur fram að til sendi-
ráðs Íslands á Indlandi heyri meðal
annars Máritanía. Þetta eru upplýs-
ingar sem eru aðgengilegar öllum al-
menningi á netinu.
Ríkislögmanni ber að leggja fram
fyrir dómi réttar upplýsingar um
staðreyndir og lagaatriði, samanber
til dæmis 20. og 22. grein siðareglna
lögmanna. Jafnframt hefur umboðs-
maður Alþingis minnt á að ríkis-
lögmaður þurfi að gæta að hlutlægni í
málatilbúnaði sínum fyrir dómstólum
og sé þar í áþekkri stöðu og ákæru-
vald.
Þótt ef til vill sé ekki hægt að gera
þá kröfu að ríkislögmaður þekki
utanbókar alla forsetaúrskurði, þá er
það algjörlega óafsakanlegt að hann
skeyti ekki um að kanna sannleiks-
gildi þeirra staðhæfinga sem hann
heldur fram í dómsölum.
Einstaklingur með lítil sem engin
tengsl við Ísland önnur en að vera Ís-
lendingur án húsnæðis er þó talinn
með fasta búsetu á Íslandi og ekkert
er tekið mark á opinberum vottorðum
frá Máritaníu á þeirri röngu forsendu
að ekkert stjórnmálasamband sé við
ríkið. Þetta eru ekki boðleg vinnu-
brögð. Borgarar þessa lands þurfa að
geta treyst þeim sem svo mikilvægu
hlutverki gegna í réttarkerfinu.
Dómstólar afvegaleiddir
Eftir Kristján
Gunnar
Valdimarsson
»Það ber að leggja
fram fyrir dómi rétt-
ar upplýsingar. Umboðs-
maður Alþingis segir að
ríkislögmaður þurfi að
gæta að hlutlægni í
málatilbúnaði sínum.
Kristján Gunnar
Valdimarsson
Höfundur er lektor við lagadeild HÍ
og lögmaður.
FULLKOMIN
Í FRÍIÐ
Æsispennandi
atburðarás í París
og London
Jack Reacher loksins
mættur aftur
„Herðir hjartsláttinn til
muna - meiri háttar.“
I N D E P E N D E N T
Bókabúð Forlagsins | Fiskislóð 39 | Opið alla virka daga 10–18 | Laugardaga 11–16 | www.forlagid.is
LANDSINS MESTA ÚRVAL BÓKA