Skírnir - 01.09.2015, Blaðsíða 46

okkur í þrengingunum — nema Færeyingar og Norðmenn. Með
þjóðarsamstöðu, bjartsýni og nýjum bandamönnum — Rússlandi,
Kína — gætum við tekist á við erfiðleikana.
Forsetinn var mjög sýnilegur og í miklu sambandi við almenn-
ing. Engu að síður minnkaði mjög traustið. Undir árslok 2008 sögð -
ust minna en helmingur aðspurðra treysta Ólafi Ragnari Gríms syni
en tæplega 30% beinlínis vantreystu honum. Nær ²⁄³ treystu hins
vegar Jóhönnu Sigurðardóttur („Könnun MMR á trausti almennings
til áhrifafólks …“ 2008). Í nýársávarpi 2009 var forsetinn augljóslega
að bregðast við kröfum mótmælenda og gagnrýni þeirra á fram-
göngu forsetans og annarra ráðamanna í aðdraganda hrunsins. Nú
dygði ekkert annað — sagði forsetinn — en nýtt gildismat heiðar-
leika, hógværðar og auðmýktar. Semja ætti nýjan „sáttmála um
samfélag“ og ef vel tækist til „kæmi til greina að sáttmálinn yrði svo
staðfestur í sérstakri atkvæðagreiðslu því gerð hans myndi byggja á
valdinu sem er hjá fólkinu, þjóðinni sjálfri“ (Ólafur Ragnar Gríms-
son 2009a). Frumkvæði forsetans í málefnagrunni við myndun
nýrrar ríkisstjórnar voru mjög í anda nýársávarpsins, ekki síst að
boða skyldi til þingkosninga og „finna farveg til að lagfæra eða
semja nýja stjórnarskrá eða stofnun nýs lýðveldis“.
Minnihlutastjórn Samfylkingar og VG fékk þingmeirihluta í
þingkosningum í maí 2009. Um leið tóku skoðanir Ólafs Ragnars
mikinn snúning. Allt í einu var ekki lengur þörf á nýjum sam-
félagssáttmála eða nýrri stjórnarskrá. Lýðveldisstjórnarskráin hafði
að hans mati staðist mikla þolraun og tryggt að nýju stöðugleika í
stjórnarfari. Gott samstarf væri milli ríkisstjórnarinnar og forset-
ans. Alþingi samþykkti naumlega samning um Icesave. Forsetinn
staðfesti hann með undirskrift sinni. Enn versnaði staða forsetans og
um haustið treystu ríflega 20% kjósenda forsetanum en tæplega
helmingur vantreysti honum. Vantraust vegna samfylgdar hans við
ríkisstjórnina og staðfestingar á Icesave-samningi virtist bætast ofan
á óvinsældir forsetans vegna hrunsins.
Bretar og Hollendingar höfnuðu Icesave-samningi þeim sem
Alþingi hafði samþykkt og forsetinn staðfest. Nýr samningur náðist
sem Alþingi samþykkti 30. desember 2010. Eftir nokkra daga um-
hugsunarfrest tilkynnti forsetinn þá ákvörðun að beita málskots-
346 svanur kristjánsson skírnir
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 346