Skírnir - 01.09.2015, Blaðsíða 147

447alþjóðleg mannréttindi
þess sem sagt hefur verið um mannréttindi á síðustu árum. Slík
túlkun á sögunni getur sjálfsagt haft ýmislegt til síns ágætis og
dregið fram margt sem máli skiptir. En hún skýrir engan veginn
hvers vegna tal um mannréttindi er svo miklu meira áberandi nú
heldur en fyrr á tímum.
Eitthvað er það við menningu samtímans sem veldur því að hug-
myndir um mannréttindi eiga sér hljómgrunn. Það er erfitt að henda
reiður á hvað þetta er. Ég ætla samt að freista þess að reifa þrenns
konar skýringar. Fyrsta gerðin gerir ráð fyrir að trúin á mannréttindi
uppfylli þörf sem áður var svalað með kristindómi eða pólitískum
útópíum. Önnur gerð skýringa bendir á atburði í stjórn mála sögu
síðustu áratuga sem hafa gefið mannréttindum vægi umfram það sem
þau áður höfðu. Sú þriðja lítur til þess hvernig heimspekileg siðfræði
hefur breyst á þann veg að ríkjandi kenningar samræmast betur hug-
myndum um algild réttindi en siðfræðin sem þótti trúlegust fram
eftir síðustu öld.
Mannréttindi í stað annarra drauma
Í grein sem birtist 2007 ræðir bandaríski félagsfræðingurinn Michael
A. Elliott um útbreiðslu og áhrif mannréttinda. Hann bendir á að
eigi að skýra hvers vegna gamlar hugmyndir höfðu þessi áhrif fyrst
nú á síðustu árum þá dugi skammt að einblína á þróun í hug-
myndasögu fyrri alda. Elliott gefur líka lítið fyrir stjórnmála fræði -
legar skýringar sem vísa til hagsmuna ríkja og segir að þótt vissulega
hafi sum ríki staðfest mannréttindasamninga vegna þess að það hafi
hentað pólitískum hagsmunum þeirra, þá sé æði margt í þróun
mannréttindamála sem ekki verði skýrt sem hagsmunapot. Þessi
niðurstaða hefur verið staðfest af fleiri fræðimönnum (sjá t.d. Niel-
sen og Simmons 2014). Ennfremur ræðir Elliott áhrif grasrótar-
hreyfinga og bendir á að það sé engin skýring á útbreiðslu þessara
hugsjóna að segja að fjöldahreyfingar standi að baki þeim. Það sem
þarf að skýra er hvers vegna fjöldinn aðhyllist þær. Elliott telur að
hér sé um að ræða breytingar á menningarástandi um sem næst allan
heim, og þessar breytingar séu um sumt líkar útbreiðslu trúar-
bragða.
skírnir
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 447