Skírnir - 01.09.2015, Blaðsíða 187

487mánasteinn í grimmdarleikhúsi
árið 1918 skilgreint sjúkt og þar með líkami hans og sál eins og blóð
hinnar holdsveiku móður.
Þöggunin
Hvers vegna hefur spænska veikin verið jafn þögguð og raun ber
vitni, hér á landi og alls staðar annars staðar? Hún hefur verið
kölluð „hinn gleymdi heimsendir“ og oft er hún ekki einu sinni
talin upp meðal drepsótta heimsins. Orsakirnar eru margvíslegar og
það er ekki hægt að skilja hana frá lokum heimsstyrjaldarinnar fyrri.
Veikin kom upp á fjórða og erfiðasta ári hennar, ekki mátti tala um
hana í fjölmiðlum því að það stríddi gegn hernaðarhagsmunum og
því voru hermenn sendir sem fyrr á milli landa og báru drepsóttina
með sér. Plágan æddi yfir og mannfallið af hennar völdum varð
nokkuð jafnt hjá hernaðarveldunum, vopnahlé var óhjákvæmilegt og
því hefur verið spurt: Voru það hernaðarveldi heimsins sem bundu
enda á heimstyrjöldina fyrri — eða ein lítil veira? Þessa spurningu
vildu yfirvöld ekki heyra. Það var hetjulegt og í anda þjóðernisstolts
eða þjóðernishroka að falla fyrir föðurlandið en það var ekki tign-
arlegt að deyja úr flensu á vígvöllunum. Þess vegna ríkti þögnin og
menn létu eins og ekkert væri. Á Íslandi vildu ráðamenn að fólkið
gleddist og fagnaði sigrinum í þjóðfrelsisbaráttunni 1. desember, en
það voru nýteknar grafir við Suðurgötuna, fyrirvinnulausar fjöl-
skyldur og það var svartklætt og syrgjandi fólk sem heilsaði full-
veldinu.
Ennfremur hefur verið bent á að bæði herlæknar og almennir
læknar hafi fengið áfall yfir varnarleysi sínu andspænis plágunni og
ósigri læknavísindanna. Menn vilja tala um hamfarir og helfarir sem
þeir bera ábyrgð á, þar sem þeir eru gerendur og skapa atburðarás-
ina en andspænis plágunni eru allir ofurseldir líkama sínum, þar eru
allir á valdi náttúrunnar.
Loks hafa sálfræðingar bent á að tráma eða sálrænt áfall er afar
persónuleg reynsla sem menn afneita og verður eins konar svarthol
í sálinni. Catherine Belling segir að þegar hamfarir eða farsóttir
gangi yfir sé eins og einstaklingurinn missi aðgang að sinni per-
skírnir
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 487