Skírnir - 01.09.2015, Blaðsíða 48

synjunar forseta. Þannig hafði Ólafur Ragnar Grímsson stigið fram
og valdið straumhvörfum í þróun íslensks lýðræðis. Forseti Íslands
virkjaði 26. gr. stjórnarskrárinnar samkvæmt upphaflegum og
yfir lýstum tilgangi hennar um að treysta virkan fullveldisrétt fólks-
ins.
Á sama tíma var staða Ólafs Ragnars veik vegna þess að einungis
um fjórðungur fólks treysti honum en nær helmingur vantreysti
honum. Í átökunum við ríkisstjórnina hurfu kjósendur stjórnar-
flokkanna frá stuðningi við Ólaf Ragnar en kjósendur Sjálfstæðis-
flokksins létu sér enn fátt um finnast um forsetann — minntust
eflaust sögu átaka milli Ólafs Ragnars og forystu Sjálfstæðisflokks-
ins, einkum í langri formannstíð Davíðs Oddssonar (1991–2005).
Ólafur Ragnar Grímsson var því fastur í skugga hrunsins. Eina
undankomuleið hans var gera eitthvað afgerandi til að vinna hylli
þjóðarinnar á nýja leik. Tækifærið kom snemma árs 2011 þegar
Alþingi samþykkti nýjan Icesave-samning. Forsetinn neitaði að
staðfesta samninginn. Forsetinn vísaði til þess að hann hefði með
fyrri synjun sinni á Icesave-samningi afhent þjóðinni löggjafar-
valdið í málinu og hann hefði fengið áskoranir frá um 20% kjós-
enda um að synja lögunum staðfestingar. Rökstuðningur forsetans
fyrir synjun er — að mínu mati — ekki í neinu samræmi við
rökstuðning hans fyrir synjun fjölmiðlalaganna 2004 og Icesave-
samningsins 2010. Engu virtist skipta fyrir Ólaf Ragnar að þau skil-
yrði sem hann hafði áður sett fyrir beitingu málskotsréttar voru alls
ekki til staðar. Engin gjá var nú í málinu milli þings og þjóðar. Þvert
á móti var mikill meirihluti Alþingis (44 þingmenn) og rúmur meiri-
hluti kjósenda (60%) meðmæltur samningnum.37
Meginstef í öllum málflutningi forsetans eftir hrunið var að ís-
lenskir stjórnmálamenn og þjóðin öll næðu saman í sátt um endur-
reisn efnahags og þjóðfélagsins alls. Í sameiningu studdu þingmenn
ríkisstjórnarflokkanna og þingmenn stærsta stjórnarandstöðu -
flokks ins, Sjálfstæðisflokksins, nýjan Icesave-samning. Eftir stað -
festingu forsetans hefði verið mögulegt að snúa sér að öðrum
348 svanur kristjánsson skírnir
37 Í þjóðaratkvæðagreiðslunni sjálfri 9. apríl 2011 snerust hlutföllin við: 40% vildu
staðfesta samninginn en 60% ekki.
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 348