Skírnir - 01.09.2015, Blaðsíða 129

429hlutgerving og kynþáttaflokkanir
ættu sér langa sögu innan Evrópu voru nýlenduviðföng mikilvæg til
að sýna fram á tengsl vanþróunar við litarhátt, enda var litarháttur-
inn talinn útskýra vanþróun þeirra. Í nafni vísinda var samfélags-
skipan, sifjaskipan, fæðing og dauði manna svo og nýting auðlinda
hluti af árvökulum augum fræðimanna og síðast en ekki síst líkamar
fólks sem einnig voru mældir, vigtaðir og skrásettir á einn eða annan
hátt. Kenningar félagsvísindanna útskýrðu til dæmis menningarlega
vanþróun nýlendubúa, hagfræðingar vangetu framleiðslukerfis
þeirra, embættismenn báru vott um vanmátt þeirra til að stjórna sér
sjálfir og kenningar um flokkun mannkyns í aðskilda kynþætti
tengdu á áhrifamikinn hátt saman líffræði og félagsvísindi til að
skera endanlega úr um að vanhæfni þeirra væri óumdeilanlega
bundin þeirra eigin líkama. Í samhengi við hagsmuni heimsvalda- og
nýlendustefnu var flokkun einstaklinga í aðgreinda kynþætti auð -
vitað sérlega áhrifarík til að gefa fjöldamorðum, pyntingum, yfirtöku
auðlinda og lífsviðurværis víðsvegar um heim merkingu og tilgang.
Ísland og nýlendukapphlaup stórþjóða
Tiltölulega skammt er síðan fræðafólk hóf að takast á við þá áskor -
un að skoða Norðurlönd sem hluta af þessum þverþjóðlegu tengsl -
um heimsvalda- og nýlendutíma. Í bókinni Scandinavian Coloni -
alism and the Rise of Modernity er til dæmis leitast við að kanna
tengsl Norðurlandanna við nýlendustefnu fyrri alda og draga at-
hygli að þeim sem hluta af fjölþættum tengslum framleiðslu og
verslunar (Naum og Nordin 2013). Aðrir fræðimenn skoða á ná-
kvæman hátt tengsl nýlendufortíðar Norðurlanda og samtímans
(Kristín Loftsdóttir og Jensen 2012; Mulinari, Keskinen, Irni og
Tuori 2009). Eins og fyrr var bent á má líta á sýningu og framsetn-
ingu Ólafar Nordal á ljósmyndum á verkum úr för Jérôme Napo-
léons Bonaparte prins til Íslands sem þátt í því að dusta rykið af
þessari fortíð og gera hana sýnilega samtímanum. Afsteypurnar úr
ferð franska prinsins voru einnig liður í skráningu og söfnun sem
hafði lengi verið hluti af ferðum Evrópumanna víða um heim, en
þróunarkenningar gáfu þessum söfnunum aukið gildi og settu þær
í samhengi. Æsa Sigurjónsdóttir listfræðingur bendir á að í Frakk-
skírnir
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 429