Morgunblaðið - 04.04.2019, Qupperneq 32

32 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 2019
SVIÐSLJÓS
Ágúst Ásgeirsson
agas@mbl.is
Í ríflega þrjá áratugi hefur skær-
appelsínugulum „Grettis“-símum skolað á
fjörur Frakklands. Það hefur allan tímann
valdið strandhreinsunarmönnum miklum
heilabrotum. Allt þar til nú, að þeir hafa fundið
skýringuna á símrekunum dularfullu og þurfa
ekki lengur að klóra sér í kollinum.
Íbúa í nágrenni símrekans í norðanverðu
héraðinu Finistere á Bretaníu í Frakklandi
hafði lengi grunað að svaranna væri að leita í
gámum sem flutningaskip hefðu misst fyrir
borð í stórsjó. Heimilissímarnir vöktu undrun
en lögun þeirra var mótuð eftir kettinum og
teiknimyndahetjunni Gretti (Garfield).
„Samtök okkar hafa verið við lýði í 18 ár og á
þeim tíma höfum við gengið fram á Grettis-
síma í nánast hverri einustu fjöruhreins-
unarferð okkar,“ sagði Claire Simonin, for-
maður fjörufélagsins Ar Viltansou á Bret-
aníuskaga, við AFP-fréttastofuna. Í augum
félagsins eru símarnir plága sem herjað hefur
á ströndina í áratugi.
En það var ekki fyrr en eftir að íbúi á svæð-
inu skýrði nýlega frá því að hann hefði fundið
gám eftir stormviðri 1980 að loks tókst að stað-
setja hann. Reyndist hann blýfastur í sjávar-
skúta sem eingöngu varð komist í á háfjöru.
„Hann sagði okkur hvar hann væri að finna en
aðstæður þar voru mjög hættulegar,“ sagði
Simonin eftir leiðangur til að staðsetja gáminn.
Grettir undir grjóti
„Við fundum lygilega 30 metra djúpa
sprungu og á botni hennar voru leifarnar af
gáminum. Undir grjóthnullungum framan við
munna skútans fundum við 23 heila síma með
leiðslum og rafeindabúnaði. Þeir voru úti um
allt,“ bætti frú Simonin við.
Ráðgátan, sem útvarpsstöðin France Info
skýrði fyrst frá, er ekki að öllu leyti leyst. „Við
vitum ekkert hvað gerðist á sínum tíma. Vitum
ekki hvaðan símarnir komu, af hvaða skipi,“
sagði Fabien Boileau, framkvæmdastjóri
Iroise-sjávarþjóðgarðsins við Finistere. „Og
við vitum ekki heldur hvort fleiri gámar hafi
farið í sjóinn, eða bara einn,“ bætti hann við.
Grettir hinn þurrlyndi er sköpunarverk
teiknimyndahöfundarins Jims Davis frá átt-
unda áratug nýliðinnar aldar. Afrakstur þess
eru sjónvarpsþættir um köttinn kunna, kvik-
myndir þar sem Bill Murray léði honum rödd
sína, auk sölu á varningi ýmiss konar fyrir
hundruð milljóna dollara ár hvert.
Mengunarvandi
Hinn dularfulli fundur Grettis-símanna í
Frakklandi beinir athyglinni að þeim vanda
sem snýr að sívaxandi plastúrgangi í höfunum,
segja umhverfisverndarmenn. „Að sjá þessa
plastsíma á fjörum, ekki síst svo löngu eftir at-
vikið, er kraftbirting þráláts plastúrgangs í
sjónum,“ sagði Jo Ruxton, einn af stofnendum
samtakanna Plastic Oceans Foundation. „Plast
var þróað með það í huga að það brotnaði ekki
niður í náttúrunni og stórir hlutir sem þessir
nánast óveðraðir eftir 30 til 40 ára volk er skýr
vísbending um það,“ bætti hún við í samtali við
AFP.
Árlega eru rúmlega 300 milljónir tonna af
plasti framleiddar í löndum heims. Vís-
indamenn áætla að jafnan fljóti að minnsta
kosti fimm trilljónir plasthluta í höfunum. Ný-
legar spár hljóða meðal annars á þann veg að
árið 2050 verði meira plast en fiskur í sjónum.
Vörugámar sem falla fyrir borð á flutn-
ingaskipum valda ekki nema agnarlitlu broti af
menguninni í samanburði við umbúðaiðnaðinn.
Árið 2017 var yfirvöldum siglingamála (WSC)
tilkynnt um 1.390 gáma sem hurfu í hafið á
siglingaleiðum heimsins það ár. „Símar eru
dæmi um hluti sem skolar ekki til sjávar,“
sagði Jocelyn Bleriot hjá Ellen MacArthur
Foundation, bresku góðgerðarfélagi sem helg-
að hefur sig baráttunni gegn úrgangi í höf-
unum. „Plastumbúðir gegnumsýra, þær finn-
ast bókstaflega úti um allt. Á hverri einustu
strönd finnast hársápubrúsar, poka undan
kartöfluflögum, gosflöskur og hvaðeina annað.
Það er sjónin sem blasir við á ströndum; það
sem skolar upp á land,“ bætti hún við.
Banna einnota plast
Jafnvel hafa plastagnir fundist í meltingar-
vegi dýra sem lifa í dýpstu djúpálum heimshaf-
anna, samkvæmt niðurstöðum nýrra rann-
sókna sem birtar voru í febrúar sl. Þykir það
sýna að plastplágan hafi náð inn í innstu iður
plánetunnar. Um síðir „veðrast plast eins og
símarnir þann veg að það verður stökkt og
molnar upp í enn minni bita. Loks verða mol-
arnir svo smáir að sjávardýr villast á þeim og
halda að séu svifdýr. Þannig kemst plastið inn í
fæðukeðju manna“, sagði Ruxton.
Langvarandi áhrif plasts á mannkynið eru
enn óþekkt en ríkisstjórnir eru farnar að
bregðast við og grípa til aðgerða til að stemma
stigu við þróuninni, reisa skorður við því magni
sem berst í höfin. Til að mynda samþykkti þing
Evrópusambandsins í síðustu viku tillögur sem
banna einnota plastumbúðir í Evrópu frá og
með árinu 2021.
Ráðgátan um Grettis-símana leyst
 Appelsínugula síma í líki teiknimyndahetjunnar Grettis hefur í áratugi rekið á franskar fjörur
AFP
Grettir í fjörunni Grettir hvílir makindalega í fjöru við bæinn Le Conquet skammt frá borginni Brest á Bretaníuskaga í Frakklandi. Svo sem sjá má lætur síminn lítt á sjá þrátt fyrir 40 ára volk í
sjónum. Þangað rataði hann eftir að gámur losnaði af flutningaskipi og fór í sjóinn í ofvirði undan ströndum Frakklands árið 1980. Leifarnar af gámnum fundust nýverið í neðansjávarhelli.
Fjölbreytt úrval af gæða viftum frá Vent-Axia fyrir eldhúsið, baðherbergið, skrifstofuna,
verkstæðið eða hesthúsið. Við aðstoðum ykkur við rétta valið.
Lo-Carbon Silhouette 125 Centrif-duo Silent
12in Wall fan Hi-line Sabre Plate
DALVEGI 10-14 | 201 KÓPAVOGI | SÍMI 540 7000 | FALKINN.IS
Hreint loft og vellíðan
Það borgar sig að nota það besta
VENT–AXIA VIFTUR